Hoe een eeuwenoud Italiaans dorp onder water verdween – en weer boven komt

Terwijl de Italiaanse stad Venetië langzaam onder water dreigt te verdwijnen, komt een andere Italiaanse stad van de bodem van een meer bovendrijven. Lange tijd was het enkel de iconische 14de-eeuwse klokkentoren van het stadje Graun, die boven het water van het Reschenmeer uitstak. Doordat het water verdween zijn er echter ook andere resten van de eeuwenoude stad te zien. Maar hoe kwam de Zuid-Tiroolse stad onder water te liggen, en waarom komt hij nu weer bovendrijven?

Stuwmeer

In 1939 werden er in Mussolini’s Italië grootse plannen gemaakt voor het bouwen van een stuwdam, om zo elektriciteit op te kunnen wekken. Het concern Montecatini kwam met een project om twee meren in het noorden van Italië samen te voegen. Het Zuid-Tiroolse, en voornamelijk Duitsprekende, dorpje Graun moest hier echter voor wijken.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Romeinse weg

Graun lag aan de Reschenpas, een route door de Alpen die al in de Romeinse tijd een belangrijke economische en militaire verbinding tussen het huidige Oostenrijk en Italië vormde. Al voor de Romeinse tijd liep er een pad, maar de Reschenpas maakte rond het jaar 50 deel uit van de Romeinse weg Via Claudia Augusta. Deze weg werd al snel de belangrijkste verbinding tussen het Italiaanse schiereiland en Augsburg.

Al gedurende de Romeinse tijd, rond het jaar 200, werd Reschenpas ook weer minder belangrijk. De Romeinen hadden een eigen weg aangelegd, de Brennerpas. Ondanks de bouw van de Brennerpas, bleef de Reschenpas altijd een belangrijke route. Ook tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog was de pas belangrijk, waardoor er tegenwoordig nog veel bunkers uit die tijd langs de weg te vinden zijn.

Protest

Met de uitbraak van de Tweede Wereldoorlog werd het project op de lange baan geschoven. De inwoners van Graun hoopten dat het project helemaal niet meer zou doorgaan. Toen het plan na de Tweede Wereldoorlog opnieuw leek door te gaan, probeerde de lokale bevolking dit nog met man en macht tegen te gaan.

Onder leiding van pastoor Alfred Riepe, probeerde de lokale bevolking de bouw van de dam een halt toe te roepen. Er werd gehoopt op politieke interventie. Een demonstratie voor het bureau van Montecatini’s bedrijf in Reschen volgde. Ook werd protest aangetekend bij de Italiaanse regering en zelfs de Paus werd om hulp gevraagd. De protesten leverden echter geen succes op. De bouw van de stuwdam ging door.

De inwoners van het oude Graun werden gedurende het project ondergebracht in tijdelijke huisvesting aan de rand van het nieuwe meer. Deze huisvesting bestond echter uit gebrekkige houten barakken. Daarnaast moesten de inwoners van Graun het doen met een zeer magere schadevergoeding. Bovenop dit alles kwam nog dat de bevolking van hun bestaansbasis was beroofd. Een zware winter volgde voor de bevolking van Graun.

In de zomer van 1950 was het project voltooid. Bijna 700 hectare land werd geleidelijk aan onder water gezet en 150 Italiaanse families moesten een ander onderkomen zien te vinden. Graun werd volledig onder water gezet. Alleen de 14de-eeuwse kerktoren overleefde het project. De kerktoren van de Santa Caterina D’Alessandria kerk stond namelijk op de monumentenlijst, en mocht daarom niet gesloopt worden. Blijkbaar beschermt de Italiaanse monumentenlijst niet tegen het onder water zetten van monumenten.

Graun im Vinschgau

Veel van de bewoners van Graun verhuisden uiteindelijk naar het ‘nieuwe Graun’, Graun im Vinschgau. Het stadje werd gebouwd aan de rand van het Reschenmeer, waar op de bodem de resten van het originele dorpje nog altijd liggen. Tegenwoordig wonen er zo’n 2300 inwoners in Graun. Op haar stadswapen is de idyllische kerktoren in het Reschenmeer te zien.

Iconisch beeld

De eenzame middeleeuwse kerktoren die boven het kalme Reschenmeer uitstak werd al snel een iconisch beeld en zeer geliefd onder toeristen. In de zomer kunnen toeristen, onder begeleiding van een gids, een boottocht over het meer maken. In de winter kunnen ze proberen het bevroren meer te overbruggen, om zo tot vlak bij de eeuwenoude kerktoren te komen.

Het verdwijnende meer

Alhoewel, dat kon. Momenteel is de verzonken stad niet meer verzonken. Het meer is namelijk tijdelijk droog gelegd om herstelwerkzaamheden aan de stuwdam te kunnen uitvoeren. Alhoewel de kerktoren het enige grote gebouw is dat nog staat, en bijna alle sporen van de oude stad rondom de kerktoren zijn weggevaagd, zijn er straten, trappen en kelders van het oude Graun opnieuw zichtbaar geworden. Zo blijft het drooggelegde dorpje een interessant aanzicht. In 2009 was een deel van het ‘Italiaanse Atlantis’ ook al even zichtbaar, toen werd het meer gedeeltelijk drooggelegd om de iconische kerktoren te restaureren.

Netflix

De kerktoren van Graun vormde zelfs de inspiratie voor een horrorserie over het dorpje op Netflix. De serie draagt de Italiaanse naam van het dorpje, Curon.

Bronnen:

• IFLScience: Iconic Italian Lost Village Rises once Again From The Bottom Of A Lake
• ItalyMagazine: Why Does a Half-Submerged Bell Towe Stands in the Middle of an Italian lake
• Algemeen Dagblad: 'Verzonken' dorp herrijst na tientallen jaren uit Italiaans meer, bekend van Netflix
• Bergwijzer: Waarom staat er een kerktoren in de Reschensee

Afbeeldingen:

• Afbeelding 1: Kerktoren van Oud Graun in het Reschenmeer bij de Reschenpas, Zuid-Tirol/Trentino, Italië. 19 september 2014, Zairon. [Creative Commons Attribution-Share Alike 4.0 International] Unchanged via Wikimedia Commons
• Afbeelding 2: De Kerktoren van Graun in 2009, toen het Reschenmeer gedeeltelijk droog stond om de toren te restaureren. Rondom de toren zijn bijna alle sporen van Oud Graun weggevaagd in de jaren 50. 25 juni 2009. Angela Huster. [Creative Commons CC0 1.0 Universal Public Domain Dedication] via Wikimedia Commons