6 historische bergpassen in de Alpen
Het is misschien nauwelijks voor te stellen, maar al in de ijstijd trokken mensen over de Alpen. Daarbij maakten ze gebruik de passen die toegankelijk waren. En veel van die passen, zijn vandaag de dag nog altijd in gebruik. Als je over deze zes passen trekt, treed je in de voetsporen van Hannibal, Julius Caesar, Luther, Goethe en talloze andere beroemde historische figuren.
We beginnen meteen met een hele beroemde: de Montgenèvrepas. Deze pas die van Briançon in Frankrijk naar Cesana Torinese in Italië leidt, is met een hoogte van 1854 meter relatief laag en daar wordt al duizenden jaren handig gebruik van gemaakt. Hoe belangrijk de weg was, bleek wel uit het feit dat de Romeinen bij deze pas een weg lieten beginnen: de Via Domitia, die vanaf hier naar Spanje liep. Op deze pas liggen de spreekwoordelijke voetsporen van talloze Romeinse legionnairs en handelaren. De meest beroemde van hen is waarschijnlijk Julius Caesar, die aan het begin van zijn carrière via deze pas zijn verovering van Gallië begon.
Nog altijd is de Montgenèvrepas een belangrijke pas. ’s Winters wordt de pas zo veel mogelijk open gehouden voor het verkeer. En niet alleen dat. Ook de Tour de France deed tien keer de pas aan, de laatste keer in 2011.
De Grote Sint Bernhardpas
Nog zo’n bekende pas: de Sint Bernhard. Bij de naam Sint Bernhard denken velen wellicht aan het bekende hondenras dat ooit door monniken die aan de pas woonden, is gefokt, maar al voordat de monniken zich in de elfde eeuw langs de pas vestigden, was de pas een belangrijke route. De pas was al sinds de laatste ijstijd bekend en zodoende kenden de Romeinen ook hier de weg. Voor hen was de pas zo belangrijk én indrukwekkend tegelijk dat ze de pas naar hun oppergod Jupiter vernoemden.
Vandaag loopt de weg E27, van Martigny in Zwitserland naar Aosta in Italië, over de pas, al zullen de meeste mensen vooral de tunnel onder de pas door kennen. Het klooster waar de monniken met hun bekende honden woonden, is ook nog altijd gevestigd op de pas. De honden worden er niet meer als reddingshonden gebruikt, maar je kan nog wel met ze wandelen.
De Splügenpass
Ook de Splügenpass tussen Graubünden in Zwitserland en Sondrio in Italië was al bekend bij de Romeinen en ook hier zijn aanwijzingen dat er al veel eerder verkeer over de pas ging. In de middeleeuwen zorgden de bisschoppen van Chur er echter voor dat de handelsroutes die over de pas liepen, verplaatst werd. Daardoor werd de pas een stuk minder goed onderhouden en kreeg een slechte naam. De reputatie van de pas werd zelfs zo slecht dat een deel van de route tussen Chur en de pas de naam Viamala (Slechte Weg) kreeg.
In de negentiende eeuw werd er een verharde weg over de pas aangelegd, dankzij Oostenrijks geld. En hoewel die weg sindsdien wel is aangepast, is de Splügenpas nog altijd berucht om de scherpe en steile haarspeldbochten aan vooral de Italiaanse kant. Daarom wordt het afgeraden om de pas met campers of caravans te bedwingen.
De Reschenpas
De Reschenpas tussen Tirol in Oostenrijk en Zuid-Tirol in Italië werd ook al vóór de Romeinse tijd gebruikt, maar ook hier waren het de Romeinen die van de pas een echte weg maakten. Dat deden ze op de Reschenpas al rond het jaar 50. Of die weg ook echt geschikt was voor karren, is nog de vraag, maar de pas werd opgenomen in de Via Claudia Augusta, een belangrijke Romeinse weg die van Trento in het huidige Italië naar Augsburg in het huidige Duitsland liep.
Al in de Romeinse tijd, zo rond het jaar 200, nam het belang van de Reschenpas af, toen de Romeinen zelf een weg over de vlakbij gelegen Brennerpas aanlegden. Toch is de Reschenpas nooit onbelangrijk geworden. Vandaag de dag kun je in het Vinschgau, aan de Italiaanse kant van de pas, wandelen en fietsen over routes vernoemd naar de Romeinse weg. Een opvallende verschijning is de kerktoren die boven het stuwmeer uitsteekt. Meer over deze kerktoren lees je hier, op de website van Bergwijzer.
Brennerpas
Ook hier zijn aanwijzingen dat er al sinds de ijstijden mensen over de bergen trokken. Toch duurde het nog tot de tweede eeuw na christus voordat de Romeinse ingenieurs hier een weg aanlegden, maar toen werd die weg al snel een van de belangrijkste verbindingen tussen Noord en Zuid in de Alpen. Als je over de Via Raetia, de naam van de weg over de Brennerpas naar Augsburg ging, was namelijk drie dagen minder lang bezig dan wanneer je over de Reschenpas ging. De pas bleef belangrijk. Bekende historische figuren zoals Luther en Goethe trokken over de pas.
Vandaag is de Brennerpas nog altijd een van de drukste Alpenpassen. Hier ligt de hoogste snelweg van de Alpen, die door Henk Wijngaard vereeuwigd werd in het bekende liedje Met de vlam in de pijp. Onder de pas wordt hard gewerkt aan een 55 kilometer lange spoortunnel.
Col du Mont-Cenis
De Col du Mont-Cenis tussen Frankrijk en Italië is wellicht wat minder bekend bij automobilisten. Maar archeologen vermoeden dat dit de plek is geweest waar de Carthaagse veldheer Hannibal met zijn olifanten over de Alpen trok op weg naar Rome, maar dat is niet zeker. De Sint Bernhard en de Montgenèvrepas die hierboven zijn genoemd, horen ook tot de mogelijkheden, net als de Col de Travesette. Wat wel zeker is, is dat deze col in de middeleeuwen populair werd als pelgrimsroute en uitgroeide tot een van de drukste passen van de hele Alpenboog. In 1806 liet Napoleon een weg aanleggen, zodat hij met zijn legers sneller de bergen over kon steken.
Waar trok Hannibal de Alpen over? In Geschiedenis Magazine 2 van 2022 onderzoekt Jona Lendering waar Hannibal met zijn leger de hoge Alpen overstak. Meer weten? Neem nu een abonnement!
Vandaag de dag is de pas minder druk. Het meeste verkeer gaat door de Fréjustunnel onder de bergen door. Rondom de Col du Mont-Cenis zie je nog talloze resten van forten en bunkers liggen, die in het verleden de pas moesten bewaken. De oude weg ligt sinds de jaren 20 van de vorige eeuw onder een stuwmeer, maar de pas is nog wel toegankelijk via een nieuwe weg.
