Huwelijksportretten van Marten Soolmans en Oopjen Coppit

In 1634 schilderde Rembrandt van Rijn de huwelijksportretten van Marten Soolmans en Oopjen Coppit. Marten en Oopjen werden ‘ ten voeten uit’  geschilderd, wat inhoudt dat hun volledige lijf op de portretten zichtbaar was. Dit was ongebruikelijk in die tijd, meestal werden alleen koningen of keizers op deze manier afgebeeld. De portretten hangen vanaf donderdag 30 juni in het Rijksmuseum in Amsterdam, nadat ze jaren in het buitenland bewaard zijn. Hoe kwamen deze portretten tot stand?

Refugiés

De vader van Marten, Jan Soolmans, was handelaar in suiker (suikerraffinage en suikerbakkerij). Soolmans werkte oorspronkelijk in Antwerpen, maar toen deze stad door Spaanse troepen werd ingenomen vestigde hij zich rond het jaar 1585 in Amsterdam. Hij behoorde hiermee tot de grote groep refugiés die in deze periode hun kapitaal en kennis meenam naar Nederland en hier aan de slag ging. De refugiés hadden hiermee een belangrijk aandeel in de Gouden Eeuw die zou volgen. Hoewel de beste man zijn handelswaar uitstekend kon verkopen, ontbrak het hem aan manieren. Hij heeft in zijn leven talloze malen voor de kerkenraad moeten verschijnen vanwege zijn onberekenbare gedrag.

De Coppits

Ook de Coppits hadden het gemaakt in het leven. Het regentengeslacht had veel geld verdient met de handel van onder meer graan en buskruit. Er zat bovendien nog veel ‘oud’ geld in de familie: de erfenis van de grootvader – die nog niet onder de rest van de familie was verdeeld - werd geschat op ongeveer 200.000 gulden. Het was geen verrassing dat de twee families, Soolmans en Coppit, zich later aan elkaar zouden verbinden.

Rijkdom vieren: schilderijen van 500 gulden

Deze verbintenis vond plaats in 1633, toen Marten Soolmans (1613-1643) en Oopjen Cobbit (1611-1689) in ondertrouw gingen. Oopjen nam naar verluidt een bruidschat mee van ongeveer 35.000 gulden en hiermee hadden de twee direct genoeg geld om riant te kunnen leven. Om hun rijkdom te vieren lieten zij door Rembrandt van Rijn twee schilderijen maken, wat hen naar schatting ongeveer 500 gulden heeft gekost. Om dit bedrag in perspectief te plaatsen: een gewone arbeider verdiende destijds ongeveer 500 gulden met een jaar werken. Met een afmeting van 210 x 135cm zijn de werken tevens de grootste portretten die Rembrandt in zijn leven zou maken. Het bruidspaar kon niet erg lang samen van de doeken genieten. Marten overleed in 1643 en na de dood van Oopjen in 1689 werden de schilderijen doorverkocht.

https://www.youtube.com/watch?v=d3Y-wTIkErM

Waarom de keuze voor Rembrandt?

Het is opvallend dat het koppel ervoor koos om Rembrandt de portretten te laten maken. In 1634 was Rembrandt pas 28 jaar oud en had hij nog relatief weinig ervaring met het schilderen van portretten. De schilder was slechts enkele jaren actief in Amsterdam, nadat hij naar de stad was verhuisd vanuit Leiden. Rembrandt kwam in Amsterdam in aanraking met kunsthandelaar Hendrick van Uylenburgh, met wiens nichtje Saskia hij later zou trouwen. Marten en Oopjen kozen voor Rembrandt omdat hij de reizende ster was van dat moment: als je geld had ging je naar Rembrandt. Hier kwamen nog enkele factoren bij. Zo had Marten in Leiden gestudeerd en is het goed denkbaar dat hij Rembrandt daar al eerder had ontmoet. Verder wil het lot dat Oopjen bij haar ouders in de Nieuwe Hoogstraat woonde en dat Rembrandt slechts een paar straten verderop verbleef (in het huis van Uylenburgh).

Plooien van de sokken

Taco Dibbits, directeur van het Rijksmuseum, vertelt aan het NRC dat de oplettende kijker veel interessante dingen kan aflezen aan de portretten.“ Het geluk straalt van hun gezichten. Oopjen is in verwachting, je ziet haar opbollende buik. Rembrandt moet dat jonge geluk herkend hebben, hij was zelf net getrouwd.” De schilderijen zijn volgens Dibbits levensecht geschilderd: “Kijk maar eens naar de witte kragen op de zwarte kleding, Bij Rembrandt valt het licht altijd van links. Dat voert hij door tot in de kleinste details, zelfs in de plooien van de sokken.” Opvallend genoeg heeft Rembrandt ervoor gekozen om alleen het schilderij van Marten te ondertekenen en te dateren. Dit is volgens de directeur eenvoudig te verklaren. Volgens hem zijn beide schilderijen onderdeel van dezelfde set en hoefden deze dus niet apart gesigneerd te worden.