In het spoor van Luther: Eisenach

Als je één stad in Duitsland zou moeten benoemen als 'Lutherstad', welke zou dat dan zijn? Het antwoord zal voor velen waarschijnlijk 'Wittenberg' zijn. De redactie laat graag zien dat er nog een aantal andere plekken heel belangrijk waren in Luthers leven. Neem bijvoorbeeld Eisenach, waar hij gedeeltelijk werd opgeleid en later één van zijn grootste intellectuele prestaties volbracht.

Te gast bij de Cotta's

Luthers moeder, Margarete, liet hem al vroeg kennismaken met Eisenach. Margarete was er geboren en getogen en besloot Luther op zijn 15e naar de Eisenacher Lateinschule te sturen, waar hij drie jaar onderwijs kreeg. Het was de laatste voorbereidingsfase voor de universiteitsstudie die hij later in Erfurt zou volgen. Hij was in deze periode te gast bij de invloedrijke patriciërsfamilie Cotta. Hij voorzag deze dagen in zijn levensonderhoud door te zingen in het koor van de school. Het koor ging – onder andere op feestdagen – lopend langs de deuren en zong liederen en haalde daarmee geld op.

Preken in de Georgenkirche

Zo'n twintig jaar later, in 1521, is Luther weer te vinden in Eisenach. Op de heen- en terugreis naar de Rijksdag in Worms preekt de reformator namelijk in de Georgenkirche. Nietsvermoedend gaat hij op 2 mei voor in de kerk, niet wetend dat hij twee dagen later zal worden ontvoerd in opdracht van de bevriende keurvorst Frederik de Wijze, die hem een periode laat onderduiken in de nabijgelegen Wartburg.

Jonker Jörgs gevecht

De Wartburg werd in het jaar 1070 gesticht door de toenmalige graaf van Thüringen, Lodewijk van Schauenburg. In de 12e eeuw werd het kasteel flink uitgebreid en was de plaats het centrum van het levendige Thüringse hof. Een paar eeuwen later zou Luther hier voor tien maanden onderduiken als Jonker Jörg. Hier leverde hij een van de grootste prestaties in zijn 'carrière' als reformator: hij vertaalde in 11 weken het Nieuwe Testament in het Duits, terwijl hij gevecht leverde met de duivel en de taal.

Op bezoek bij Justus

In het huis van de Cotta's en in de Wartburg was Luther allebei voor een langere periode te gast. In 1540 is hij nog eenmaal – maar dit keer wel een veel kortere periode – te gast bij een inwoner van Eisenach. Hij verblijft dan drie weken bij de Lutherse voorganger Justus Menius, die een geestdriftig aanhanger is van de Reformatie en zich mengde in de vele theologische disputen die destijds werden gevoerd tussen de katholieke en reformatorische kerk.

Sporen van Luther

Tegenwoordig zijn er vele plekken in Eisenach die herinneren aan Luthers band met deze stad. Zo heet het huis van de Cotta's tegenwoordig het Lutherhaus, waar uitgebreid het verhaal van Luthers leven wordt verteld. Ook kun je natuurlijk de Wartburg bezoeken en zelfs de kamer bezichtigen waar 'Jonker Jörg' het Nieuwe Testament vertaalde. Er zijn nog veel meer – wellicht minder opvallende – sporen: het Gymnasium in Eisenach heeft bijvoorbeeld de naam van de reformator meegekregen, er wordt jaarlijks in augustus een heus Lutherfestival gevierd en natuurlijk wordt de stadskern opgesierd door een bronzen standbeeld van Luther.