Jacoba van Beieren: gravin van Holland en Zeeland

Jacoba van Beieren is één van de beroemdste vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis. Ze was moedig en standvastig in een moeilijke politieke episode uit de vaderlandse geschiedenis. Ze kreeg de titels gravin van Holland en Zeeland na de dood van haar vader en niet iedereen was het hier mee eens. Ondanks dat haar bezit van alle kanten belaagd werd bleef ze er haar hele leven voor vechten. Jacoba van Beieren werd geboren op 16 juli 1401.

Jacoba groeide op als dochter van Willem VI (1365-1417), hertog van Beieren en graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen. Haar moeder was Margaretha van Bourgondië (1374-1441). Als enig kind erfde ze de gebieden van haar vader. Het was in die tijd echter niet gebruikelijk dat een vrouw regeerde over graafschappen. Dus toen Willem VI overleed en Jacoba de gebieden in handen kreeg, waren er vanaf het begin veel kapers op de kust om Jacoba’s bezittingen af te pakken. Jacoba was op dat moment bovendien weduwe geworden, aangezien haar eerste man, Jan van Touraine, overleden was in 1416.

Hoekse en Kabeljauwse twisten

Jacoba bleef alleen achter met haar moeder en dit was geen goede basis voor de macht. Ze moest zo snel mogelijk een nieuwe man zien te vinden die haar bij kon staan. Jacoba’s moeder vond een goede kandidaat in de persoon van Jan van Brabant. Hij was een neef van Jacoba. Hij bleek politiek gezien niet de meest handige keuze. Hij was opportunistisch en liet zich gemakkelijk intimideren. Ondertussen laaiden ook de Hoekse en Kabeljauwse twisten weer op. In deze strijd, die was begonnen om een conflict over de wettelijke eigenaar van het graafschap Holland, kon Jacoba op de steun van de Hoeken rekenen.

Jan van Beieren

Jan van Brabant liet zich echter onder druk zetten door Jacoba’s oom Jan van Beieren, die de steun van de Kabeljauwen had. Hij stond Holland en Zeeland af aan Jan van Beieren voor een periode van twaalf jaar, zodat Jacoba haar belangrijkste gebieden kwijt raakte. Het huwelijk van Jacoba kreeg nooit de pauselijke goedkeuring die het eigenlijk wel nodig had omdat Jacoba met haar neef trouwde. Dat betekende dat Jacoba haar man kon verlaten zonder dat dit consequenties had. Ze ging op zoek naar een nieuwe man die haar kon steunen om haar land terug te krijgen en vond er één in Engeland. Humphrey, hertog van Gloucester, werd Jacoba’s derde man.

Engelse hulp

Met hem aan haar zijde probeerde ze de gebieden terug te veroveren die ze was kwijt geraakt aan Jan van Beieren. Ook dit huwelijk had een tragische afloop. Humphrey ging er vandoor met een dame uit de hofhouding van Jacoba en de poging om Holland en Zeeland terug te veroveren, mislukte. De Hoeken die gesteund werden door de Engelsen waren veel zwakker dan de Kabeljauwen. Jan van Beieren was inmiddels gestorven, aangenomen wordt dat hij was vergiftigd door de Engelsen, die dat vermoedelijk deden om Jacoba te helpen.

Filips de Goede van Bourgondië

Ondertussen had Jacoba te maken gekregen met een veel sterkere tegenstander. Het Bourgondische leger dat nu vocht tegen Jacoba, stond onder leiding van de machtige Filips de Goede. Hij raakte betrokken in de strijd, omdat haar ex-man Jan van Brabant opnieuw voor een periode van twaalf jaar Holland en Zeeland had verpacht. Zoals hij dat eerder aan Jacob van Beieren had gedaan, deed hij dat nu aan Filips. Vanuit de stad Mons beraamde Jacoba nieuwe plannen om Holland en Zeeland terug te krijgen. Filips de Goede was echter sterker en belegerde de stad. Hij eiste dat het stadsbestuur van Mons Jacoba zou uitleveren. Het stadsbestuur gehoorzaamde en zo werd Jacoba van Beieren gevangen gezet in Gent.

De zoen van Delft

Ze wist echter op miraculeuze wijze te ontsnappen. Ze verkleedde zich als man en liep zo ongestoord de stad uit. Maar Filips de Goede bleek een te machtige tegenstander. Zijn legers waren veel sterker en hoewel Jacoba nog één keer probeerde om de steden in Holland en Zeeland aan haar kant te krijgen, kozen de meesten voor Filips. De Hoekse en Kabeljauwse twisten waren nog niet voorbij en ontaardden in een hevige guerrilla-oorlog. In 1428 sloten Jacoba en Filips echter vrede, onder voorwaarden waar Filips veel beter uitkwam dan Jacoba. De vrede zou de boeken in gaan als ‘De Zoen van Delft’. Jacoba was in zware financiële problemen geraakt en haar politieke rol was definitief uitgespeeld. Wel trouwde ze nog een keer, nu met de Zeeuwse edelman Frank van Borssele. Met hem leefde ze nog een aantal jaar gelukkig samen, voor ze in 1436 op 35-jarige leeftijd stierf aan de tering.