Jan Huygen van Linschoten: de leergierige zeeheld uit Enkhuizen
Zeehelden – De Nederlander Jan Huygen van Linschoten werd onder meer bekend door zijn reis naar India en zijn invloedrijke werk 'Itinerario'. De gedreven zeevaarder greep alle kansen aan om nieuwe ervaringen op te doen op zee. Bekend werd zijn lijfspreuk "Souffrir pour parvenir", dat "afzien om iets te bereiken" betekent. Wie was hij?
Jan Huygen van Linschoten werd waarschijnlijk in 1563 geboren in Enkhuizen. Hij was de zoon van Herbergier Huig Joostensz. Enkhuizen was in zijn jonge jaren een bloeiende en welvarende plaats, die erg populair was onder kooplieden. Toch besloot Van Linschoten de vissersplaats al op zijn zestiende vaarwel te zeggen. Hij reisde af naar Spanje en later Portugal. Deze landen liepen destijds voorop in de internationale zeevaart. Hij verbleef negen maanden in Sevilla om onder meer de Spaanse taal te leren. Daarnaast maakte hij uitgebreid kennis met exotische producten die in die landen aanwezig waren.
Reis naar India
De ambitie van Van Linschoten reikte veel verder dan dat. Hij wilde verre reizen maken en nieuwe, exotische gebieden ontdekken. Nog in datzelfde jaar werd zijn droom werkelijkheid. Van Linschoten vertrok als eerste Nederlander in 1579 samen met Portugese zeevaarders naar het Indiase Goa. Deze handelsstad gold als een administratief centrum van Portugese handelaren. Hier zag hij toe hoe zijn Portugese collega’s een enorm koloniaal imperium hadden opgebouwd. Na zes jaar keerde hij terug naar Lissabon, waarna hij snel terugkeerde naar Enkhuizen. De leergierige zeevaarder schreef twee boeken over zijn opgedane kennis en ervaringen uit India.
Mislukte noordelijke routes naar Azië
In 1594 probeerde hij via de Noordelijke IJszee een route naar Azië te varen. Net als andere Nederlandse zeevaarders was hij erop gebrand dat het zou slagen, omdat een noordelijke route korter was en omdat de kans klein was dat er concurrenten in de buurt waren. De reis mislukte nadat zijn boot vast kwam in het ijs op Nova Zembla. In 1596 trouwde hij met een Enkhuizense vrouw, met wie hij in datzelfde jaar een dochtertje Marritje kreeg. Van Linschoten maakte haar geboorte niet mee, want hij was inmiddels weer op reis. Hij zocht voor de tweede keer een Noordelijke route naar Azië. Dit keer in gezelschap van andere Nederlandse zeevaarders als Willem Bartentsz en Jacob van Heemskerck. Ook deze reis mislukte. Van Linschoten gooide na deze debacles de handdoek in de ring. Hierdoor maakte hij de beruchte overwintering op Nova Zembla uit 1596 niet mee.
Huygen van Linschoten en de Itinerario
In 1596 schreef hij zijn werk ''Itinerario voyage ofte Schipvaert van Jan Huygen van Linschoten naer Oost ofte Portugaels Indien", beter bekend als de Itinerario. Hierin beschreef hij onder meer uitgebreid over de Aziatische politiek, cultuur, geografie, en de vele specerijen die het werelddeel rijk was. Dit werk bevatte ook belangrijke kaarten met routes naar Azië. Het boek was een groot succes en het werd meerdere malen herdrukt. Rond 1600 werd het werk vertaald in het Duits, Frans, Engels en Latijn.
Overlijden
Op 8 februari 1611 overleed Van Linschoten op 48-jarige leeftijd. Hij drukte ook na zijn dood een grote stempel op de Nederlandse en internationale zeevaart. Zijn werken waren tijdens de bloeiperiode van de Verenigde Oost-Indische Compagnie in de zeventiende eeuw voor veel Nederlandse kooplieden en zeevaarders een uiterst geschikte bron van informatie over zeeroutes en inheemse culturen.
Afbeelding:
Wikimedia Commons: Jan Huygen van Linschoten
