Willem Barentsz en de reis naar Nova Zembla

ZEEHELDEN: Willem Barentsz (1550-1597) is door zijn reis naar Nova Zembla goed bekend in onze geschiedenisboeken. Deze zeeheld en ontdekkingsreiziger maakte drie reizen naar het noorden om de Noordoostelijke Doorvaart naar Azië te vinden. Op zijn reizen ontdekte hij het Bereneiland en Spitsbergen. Naast ontdekkingsreiziger was hij ook een cartograaf en maakte hij een atlas over de Middellandse Zee.

Over het leven van Willem Barentsz is niet zo veel bekend. Hij was koopman en wetenschapper in de Nederlanden. Op 3 juni 1594 vertrok Barentsz met twee schepen uit de Nederlanden op zoek naar een Noordoostelijke doorvaart naar Azië. De route via Zuid-Afrika was in handen van de Portugezen. De Nederlanders wilden een snellere en goedkopere route vinden naar Azië zodat er meer gehandeld en verdiend kon worden.

Noordoostelijke Doorvaart

Om deze route te vinden, volgde Barentsz de kust van Nova Zembla, een Russisch archipel. Het plan was om te noorden van de eilanden te varen maar de schepen werden tegengehouden door een pak ijs. De expeditie was dus mislukt. In 1592 werd een nieuwe expeditie uitgezet, dit keer samen met Jacob van Heemskerck. Ook deze expeditie mislukte vanwege het pakijs en in 1592 waagden de twee mannen nogmaals een poging. Ze voeren deze keer niet vanaf Scandinavië oostwaarts maar noordwaarts.dr

Het Behouden Huys

Willem Barentsz slaagde er uiteindelijk in om voorbij het noordpunt van Nova Zembla te varen. Daar kwam hij echter vast te zitten in het ijs. Met drijfhout en delen van het schip werd een huis gebouwd, Het Behouden Huys, om de winter te kunnen overleven. De volgende lente kon een extra sloep worden gebouwd zodat de overlevenden naar hulp konden zoeken. Tijdens deze laatste tocht stierf Willem Barentsz. Twaalf leden van de bemanning overleefden de laatste reis wel.

Hoewel het schip vast kwam te zitten in het ijs en de expeditie uitliep op een mislukking, keerden de overlevenden van het schip terug met een schat aan kennis over de noordelijke ijszee. In Geschiedenis Magazine 4 van 2024 vertelt Djoeke van Nette over deze ijselijke berenverhalen die Gerrit de Veer, een van de bemanningsleden van het schip, in zijn boek vastlegde.

Bestel

Hendrik Tollens

Bijna niemand durfde na Barentsz nog naar een noordelijke route te zoeken. De reizen van Willem Barentsz en Jacob van Heemskerck verdwenen daarom uit het geheugen. Na de Franse bezetting eind achttiende eeuw, herleefde het Nederlandse nationalisme. Dichter Hendrik Tollens schreef in 1819 een sentimenteel lofdicht ‘Tafereel van de overwintering op Nova Zembla’, waar de avonturen van Barentsz in het noorden werden beschreven. De verhalen over Barentsz gingen weer leven en hij werd een nationale held ondanks dat hij de route niet had gevonden.

Cartograaf Barentsz

Willem Barentsz had naast zijn reizen ook een sterke interesse voor de cartografie. Al eerder maakte hij vele reizen over de Middellandse zee. Hij bracht hierover in 1597 een atlas uit genaamd; Nieuwe beschrijvinghe ende caerteboeck van de Middelandtsche Zee. De ontdekkingstochten rond Spitsbergen heeft Barentsz echter niet zelf in kaart gebracht. Zijn interesse voor de cartografie zetten hem dus aan om in het noorden op zoek te gaan naar nieuwe gebieden en om de route te vinden.