Moorse volksverhuizing – de economische & culturele opleving van Spanje

De Moren staken in 711 de straat van Gibraltar over en veroverden in rap tempo het Iberisch Schiereiland. Ze veroverden zelfs delen van Frankrijk, totdat ze door Karel Martel werden verslagen in de Slag bij Poitiers (732). Ze brachten niet alleen de islam naar Europa, maar ook vele andere dingen. De culturele sporen van de Moorse volksverhuizing zijn zelfs vandaag de dag nog duidelijk zichtbaar.

Straat van Gibraltar

De Moren waren oorspronkelijk een relatief onbekend islamitisch berbervolk dat leefde in Marokko. Er waren geen aanwijzingen dat dit volk de Straat van Gibraltar zou oversteken en haar machtsimperium zou uitbreiden. Aan de overkant van de zee woonden immers de Visigoten, een Germaans volk dat zich tijdens de Romeinse Volksverhuizingen op het Iberisch Schiereiland had gevestigd. Toch staken de Moren op uitnodiging in 711 de smalle Straat van Gibraltar over en zouden pas in de 15e eeuw weggaan. Deze Moorse volksverhuizing vormde het begin van een economische en culturele opleving van Spanje.

Ruzie binnen het Visigotisch koningshuis

Het Visigotische koningshuis was ernstig verdeeld. Volgens de legende zou ene Roderik de troon (gedeeltelijk) hebben afgenomen van de rechtmatige troonopvolger, Achila, na de dood van zijn vader, koning Wittiza. Andere bronnen beweren dat Roderik koning Wittiza vermoordde en daarmee de troon kaapte. De Visigotische graaf Julian riep hierop de hulp van de Moren in om deze slechte koning te verdrijven. Julian’s woede tegenover koning Roderik had volgens verschillende legenden ook een persoonlijke lading: Roderik had de dochter van graaf Julian ongewild zwanger gemaakt.

Oversteek & ondergang Visigoten

De Moren hadden hier wel oren naar en waagden onder leiding van Tariq Ibn Ziyad in de nacht van 30 april 711 de oversteek naar het Spaanse schiereiland. Ze vertrokken aanvankelijk met 400 man, maar al snel volgden er meer. De Visigotische verdediging was niet zo sterk, de Moren konden onopgemerkt een grote legermacht opbouwen. Pas op 19 juli 711 vond de eerste grote confrontatie plaats. De Visigoten onder leiding van koning Roderik werden in de Slag bij Guadalete verslagen. Het Visigotische koninkrijk ging definitief ten onder.

Straatverlichting & publieke badhuizen

Acht jaar later hadden de Moren heel Spanje veroverd en vestigden er een islamitisch kalifaat. Een kalifaat is een islamitische staat die geregeerd werd door een kalief, een nakomeling van Mohammed. Córdoba werd de hoofdstad van het kalifaat en groeide uit tot een van de grootste en modernste steden van Europa. De straten waren geplaveid, er waren voetgangerspaden, ’s nachts was er straatverlichting en er zouden meer dan 900 publieke badhuizen hebben gestaan. Volgens overleveringen ging een arme Moor liever in bad dan dat hij een brood kreeg.

Economische voorspoed

De reden waarom Córdoba kon uitgroeien tot zo’n hoogontwikkelde stad, was omdat er door de Moren meer welvaart in Spanje kwam. De traditionele adel was van haar troon gestoten, waardoor er geen grondbelasting meer werd geheven. De Romeinse irrigatiesystemen werden weer herbouwd en gebruikt voor de landbouw, fonteinen en publieke badhuizen. Ook introduceerden de Moren nieuwe producten zoals rijst, vijgen, suikerriet, sinaasappels, citroenen, perziken, abrikozen, gember en granaatappels. Deze producten waren zeer geliefd in de rest van Europa en het mediterrane gebied, waardoor handelaren flinke winsten behaalden.

Wetenschap

Met de komst van de Moren veranderde ook de wetenschappelijke cultuur van Spanje. De Marokkaanse veroveraars stichtten 17 universiteiten en 70 bibliotheken. In de rest van Europa stonden maar twee universiteiten en waren er geen publieke bibliotheken. In de bibliotheek van Córdoba stonden zelfs meer dan 600.000 manuscripten.

Hofmuzikant Ziryab & muziekcultuur

Naast de wetenschap leverden de Moren ook een bijdrage aan de ontwikkelingen binnen de muziekcultuur. De Moorse hofmuzikant Ziryab (zijn naam betekent ‘merel’) introduceerde verschillende instrumenten, waaronder de luit, een voorganger van de gitaar. Ziryab stichtte het eerste conservatorium ter wereld en zijn muziekstijl zou nog vele generaties hebben beïnvloed. Sommige mensen beweren zelfs dat hij de basis heef gelegd van de Spaanse flamenco.

Andere eetgewoonten & uitvinding tandpasta

Deze hofmuzikant oefende daarnaast grote invloed uit op vele andere Europese culturele gewoonten. Zo introduceerde hij onder andere het driegangenmenu, maakte onderscheid in zomer- en winterkledij en was de uitvinder van een vroege vorm van tandpasta. Ziryab werd ‘de merel’ genoemd vanwege zijn welsprekendheid, donkere gezicht en melodieuze stem.

Het Alhambra & de Mezquita

De Moren bouwden schitterende gebouwen in Spanje. Vele daarvan zijn tegenwoordig verloren gegaan, maar sommige hebben de tand des tijds doorstaan. Het bekendste Moorse gebouw is het Alhambra (Tuin van het Hemels Paradijs). Ook de Mezquita in Córdoba is een lust voor het oog. Tegenwoordig is het een Rooms-katholieke kathedraal, maar vroeger was het een moskee. Beide gebouwen zijn UNESCO werelderfgoed.

Ga zelf op reis in het spoor van de Moren: Beleef een schitterende reis van Fez in Marokko met als eindpunt het Andalusische Granada!