Onthulling van het Nationaal Monument op de Dam

4 mei 1956 - Koningin Juliana loopt op de Dam in Amsterdam. Tegenover haar staat een in doeken gehulde zuil van 22 meter. Voor de openingsceremonie trekt ze aan een koordje, waardoor de doeken van de zuilenvallen. Voor haar staat nu een urnenmuur met in het midden een obelisk, opgetrokken in Italiaans natuursteen. Het monument op de Dam was geopend.

Tijdelijk Nationaal Monument op de Dam

Tijdelijk monument

Op 9 mei 1945 werd er voor het eerst een dodenherdenking in Amsterdam gehouden. Er was toen echter geen Nationaal Oorlogsmonument en er werd maar een minuut stilte gehouden. Twee Nederlandse militairen kwamen op het idee een Nationaal Monument op te richten en dienden een voorstel in bij de gemeente Amsterdam. De gemeente ging akkoord en besloot alvast een tijdelijk monument te plaatsen. Dit monument was ontworpen door A.J. van de Steur en Auke Komter en zag eruit als een gebogen muur van bakstenen met nissen erin. In deze nissen werden 11 urnen geplaatst, afkomstig van de fusilladeplaatsen uit de 11 provincies. Drie jaar later (1950) werd er ook een twaalfde urn uit Nederlands-Indië in geplaatst.

Oprichters

De gemeente Amsterdam belastte beeldhouwer John Anton Raedecker en de architect Jackobus Johannes Pieter Oud met het ontwerp van het nieuwe nationale monument. In 1950 kwamen de twee met hun ontwerp: een zuil met beelden in een gebogen muur, waarin de urnen geplaatst zouden worden. De Centrale Commissie keurde het voorstel echter af, omdat het te groot zou zijn en daardoor de rijbanen op de Dam zou belemmeren. De regering, daarentegen keurde het voorstel goed, omdat een nieuw ontwerp teveel tijd en geld zou kosten. In 1952 werd begonnen met de bouw van het nieuwe monument.

Onthulling

Op 4 mei 1956 werd het monument onthuld door koningin Juliana. Raedecker was er helaas niet bij aanwezig. Hij was vier maanden voor de onthulling aan de longziekte overleden. Zijn zoon Jan Willem had echter veel van de werkzaamheden overgenomen, waardoor het beeld alsnog op tijd klaar was. Sinds de onthulling van het monument wordt de Dodenherdenking te Amsterdam altijd bijgewoond door het staatshoofd.

Symboliek

Op de voorkant van de zuil zijn vier geboeide mannenfiguren te vinden. Deze staan symbool voor de ellende van de oorlog. Aan de linker- en rechterkant van deze geboeide mannen staan twee andere mannen met huilende honden. Deze mannen staan symbool voor het verzet, de honden voor smart en trouw. Boven de vier mannen staat een vrouw met een kind op haar arm, een krans op haar hoofd en ze wordt omringd door duiven. De vrouw staat symbool voor overwinning, terwijl de krans voor vrede staat, het kind voor het nieuwe leven en de duiven verwijzen naar de bevrijding. Aan de achterzijde van het monument zijn in nissen de verschillende urnen bijgezet. Deze urnen benadrukken het nationale karakter van het monument.

Restauratie

Op 26 december 1995 viel het voetstuk waar de vrouw op stond naar beneden. Onderzoek wees uit dat het beeld aan het vervallen was. Dit kwam omdat het regenwater was doorgedrongen in de holten van de steen. De vorst in de winter veroorzaakte vervolgens de scheuren. 1997 vond er een ingrijpende restauratie plaats die tot april 1998 duurde. In 2007 werd er een rolstoelbaan aan het monument toegevoegd.