Oorlog van de Duizend Dagen (1899-1902)

Op 29 augustus 2016 was het dan eindelijk zover: de rebellenbeweging FARC kondigde een definitief staakt-het-vuren aan. Dit betekent het einde van een 52-jaar durende gewapende strijd van de guerrilla’s tegen de Colombiaanse regering. Colombia kent een bloedige geschiedenis vol conflicten met de koloniale overheerser en burgeroorlogen. De Oorlog van de Duizend Dagen, die woedde tussen 1899 en 1902, was een van de meest vernietigende en bloedige oorlogen die tot dat moment toe uitgevochten was in Zuid-Amerika.

Inrichting van de nieuwe Colombiaanse staat

Net als de rest van Zuid-Amerika was Colombia tot aan het begin van de 19e eeuw een Spaanse kolonie. Door de militaire acties van Simon Bolívar, El Liberator, werd ook Colombia onafhankelijk verklaard in 1810. De basis van de Oorlog van de Duizend Dagen was een ideologisch conflict tussen de Conservatie en Liberale partij. Beide partijen hadden meegestreden voor de onafhankelijkheid maar verschilden fundamenteel van mening over hoe een onafhankelijk Colombia geregeerd moest worden. De conservatieven wilden een sterke, centrale regering, beperkte stemrechten en een sterke band tussen kerk en staat. De liberalen daarentegen streefden naar sterke regionale overheden, universeel stemrecht en een scheiding van kerk en staat.

Een kaart van Colombia in het jaar 1890

Frustraties van de liberalen

De Liberale Partij werd vooral vertegenwoordigd en aangehangen door eigenaren van koffieplantages en handelaren die baat hadden bij een laissez-faire beleid. Na de onafhankelijkheid waren de conservatieven het grootste deel van de tijd de regerende partij geweest en hielden ze hun leiderschap in stand door het manipuleren van verkiezingen. Na de verkiezingsoverwinning van de conservatieven in 1885 namen de liberalen helemaal geen deel meer aan het regeringsproces. De liberalen waren gefrustreerd over het conservatieve economische beleid. De frustraties liepen hoog op toen in 1899 de koers van de peso scherp daalde en de conservatieve leider Manuel Antonio Sanclemente verkozen werd tot president. De liberalen waren verbolgen over de overwinning van Sanclemente en waren ervan overtuigd dat er verkiezingsfraude had plaatsgevonden. De positie van Sanclemente, een man van in de 80 met gezondheidsproblemen, was niet erg sterk en leidde tot een machtsvacuüm. Liberale generaals beraamden een opstand tegen de conservatieven die in oktober 1899 uitbrak.

Begin van de Oorlog van de Duizend Dagen

De opstand brak uit in  Santander, een regio met veel koffieplantages. De eerste confrontatie vond plaats toen de liberalen troepen probeerden om de stad Bucaramanga in te nemen. Deze poging werd afgeslagen door het sterke conservatieve leger. Een maand later boekten de liberalen hun eerste grote succes. Bij de Slag van Peralonso verpletterde de liberale generaal Rafael Uribe Uribe het, in aantallen grotere, leger van de conservatieven. Deze overwinning gaf de liberalen veel hoop en kracht waar ze de komende twee jaar nog op zouden teren.

De Slag bij Palonegro

De oorlog sleepte zichzelf voort en trok een vernietigend spoor door het land. Burgers werden gedwongen partij te kiezen en ondertussen versplinterden de fracties van de strijdende partijen zich door onderlinge meningsverschillen. In mei 1900 vond er een grote confrontatie plaats tussen de liberalen en de conservatieven in Palonegro, Santander. De slag duurde twee weken lang en werd een levende hel voor de soldaten. Door de hitte en de lengte van de strijd begonnen de gesneuvelde soldaten te ontbinden en het ontbrak de legers aan medische zorg. Het liberale leger kwam gebroken uit de strijd en 4000 mensen hadden het leven gelaten in de slag.

Kindsoldaten in Panama waarschijnlijk tijdens de Oorlog van de Duizend Dagen

Einde van de oorlog

Na de slachting van het liberale leger bij de Slag bij Palonegro was er van normale oorlogsvoering geen sprake meer. De liberalen gingen over tot guerrillatechnieken en boekten nog enkele kleine overwinningen. Na alle verliezen, naar schatting kwamen honderdduizend mensen om het leven, op een bevolking van rond de vier miljoen, waren veel mensen het vechten moe. De gematigde liberalen stuurden dan ook aan op een vredesovereenkomst. Hierbij wilden zij wel dat de liberalen een positie in de regering kregen. Echter, de conservatieven stonden in een sterkere positie. De liberalen waren gedwongen om genoegen te nemen met enkele ministersposten en een gegarandeerde quotum in het Congres. Met het Verdrag van Neerlandia werd in oktober 1902 vrede gesloten tussen beide partijen.

Gevolgen van de Oorlog van de Duizend Dagen

De Oorlog van de Duizend Dagen had niet alleen gezorgd voor grote verliezen in het land, maar ook voor het verlies van het departement Panama. In de chaos van de oorlog, en met steun van de Amerikaanse president Theodore Roosevelt, maakten de Panamese onafhankelijkheidsstrijders Panama los van Colombia. Amerika was geïnteresseerd in Panama vanwege de constructie van het Panamakanaal, een project wat de Amerikanen geen windeieren zou leggen. De oorlog loste de vete tussen de liberalen en de conservatieven niet op. In de jaren 1940 zou de vlam opnieuw in de pan slaan en uitmonden in een groot conflict bekend als La Violencia.

De Oorlog van de Duizend Dagen is slechts één hoofdstuk in de tumultueuze geschiedenis van Colombia. Na dit conflict volgden nog vele, al dan niet ideologische, conflicten waarbij vele slachtoffers vielen en families verscheurd raakten. Hopelijk kan met de beëindiging van het conflict tussen de FARC en de Colombiaanse regering dit boek voorgoed gesloten worden.

Meer geschiedenis nieuws lezen? Geschiedenis Magazine is hét tijdschrift voor geschiedenisliefhebbers. Laat je inspireren en profiteer van de speciale aanbieding: 1 jaar slechts € 37,50 (i.p.v. € 59,95) én 5 welkomstcadeaus!