Socrates: de eeuwige twijfelaar

Ondanks het feit dat Socrates zelf geen woord op papier zette, wordt de Griek gezien als een van de grondleggers van de westerse filosofie. Hij dacht veel na over ethische kwesties en uitte felle kritiek op de Atheense maatschappij. De elite zag hem als een gevaar en dwong hem om zelfmoord te plegen.

Familieleven

Socrates werd vermoedelijk rond 470 v. Chr. geboren. Over zijn leven zijn weinig details bekend. In de meeste werken over hem ontbreken jaartallen en veel blijft dan ook een mysterie. Alles wat er over hem is geschreven, komt van zijn vrienden en volgelingen. Socrates werd geboren in Athene als de zoon van steenhouwer Sophroniscus en zijn vrouw Phaenarete. Hij trouwde op late leeftijd met Xanthippe, een meisje dat naar verluidt veertig jaar jonger was dan hijzelf. Samen kregen ze drie zoons: Lamprocles, Sophroniscus en Menexenus. Aanvankelijk nam Socrates het beroep van zijn vader over, maar hij ging al snel dienen in het Atheense leger. Hiermee nam hij deel aan de Peloponnesische oorlogen (431-404 v. Chr.).

Twijfelen

Socrates filosofeerde veel over het leven, waarbij vooral goedheid en gerechtigheid geliefde onderwerpen waren. Hij probeerde probleemstellingen te beantwoorden door ze af te breken tot een reeks vragen. Hij was erg rationeel ingesteld en meende dat de basis van kennis zich in het menselijk denken bevond. Het was zijn gewoonte om alles in twijfel te trekken. Toen een andere filosoof tegen Socrates zei dat hij twijfelde aan een theorie van hem, antwoordde Socrates: “Ik weet dat je me niet gelooft, maar het beste dat een mens kan doen is te twijfelen aan zichzelf en anderen.” Zijn bekendste filosofische uitspraak luidt dan ook: “Ik weet maar één ding en dat is dat ik niets weet.”

Leerlingen & volgelingen

Socrates had een grote schare aan leerlingen en volgelingen, waaronder Plato, die zelf eveneens een belangrijk filosoof zou worden. Het was Plato die alle gesprekken van Socrates optekende. Socrates onderwees zijn leerlingen over zijn filosofische visie en haalde zich daarbij de woede van de Atheense bovenklasse op de hals. Socrates was immers een uitgesproken atheïst en hij deelde zijn denkbeelden met veel van de Atheense jongeren. Al snel was de maat vol voor veel Atheners. Socrates werd aangeklaagd voor het corrumperen van de jeugd en voor ongelovigheid. Hij werd veroordeeld tot de dood. Socrates dronk een mengsel van de giftige plant conium, waaraan hij in 399 voor Christus overleed.

Dit artikel verscheen eerder op IsGeschiedenis, maar is aangepast om het beter aan te laten sluiten bij de themamaand.