Plato: één der grootste filosofen

De Griekse filosoof Plato is misschien wel de bekendste filosoof van de Westerse wereld. Plato, Aristoteles en Socrates vormen samen de ‘academici’. Plato schreef werken over de meest uiteenlopende onderwerpen: van de perfecte staatsvorm en de betekenis van liefde tot zijn bekende ideeënleer.

Plato en Socrates

Plato werd geboren in Athene in 427 voor Christus, in de periode die nu de Klassieke Tijd wordt genoemd. Hij was de zoon van Ariston en Perictione, die beide uit zeer vooraanstaande Atheense families kwamen. Plato was voorbestemd om net als enkele van zijn familieleden de politiek in te gaan, maar zijn ontmoeting met de rondreizende filosoof Socrates gooide roet in het eten. Over deze ontmoeting is weinig bekend, maar het is zeker dat Socrates grote invloed heeft gehad op de jonge Plato.

Geschriften in dialoogvorm

Plato schreef vele werken over uiteenlopende onderwerpen. Hij schreef al zijn werken in dialoogvorm, wat voor zijn tijd een unieke methode was. Nooit deed hij beweringen onder zijn eigen naam, hij liet altijd anderen -meestal bestaande personen- voor hem spreken. Zo is alle informatie die beschikbaar is over Socrates afkomstig uit de dialogen van Plato.

Ideeënleer van Plato

Binnen Plato’s uiteenlopende gedachtegoed is zijn ideeënleer misschien wel de meest bekende. Hij onderzocht de manier waarop de mens zijn of haar zintuigen gebruikt om dingen te herkennen. Volgens Plato kennen alle dingen op aarde een oervorm, die bestaat in een metafysische, niet waarneembare wereld. Alles wat voor de mens waarneembaar is, is gebaseerd op deze oervormen. Op deze manier is het mogelijk dat een paard zonder staart alsnog herkend wordt als paard.

De ideale staatsvorm

Plato baseerde zijn ideeën over de voor hem ideale staatsvorm op de zijn eigen ideeënleer. In de Republiek van Plato had iedere burger een duidelijke taak. De republiek moest geleid worden door een groep bestuurders die al vanaf hun jeugd opgeleid waren met de bestuursvorm zoals omschreven in de Republiek. De rest van het volk werd opgedeeld in soldaten en het ‘gewone volk’. Alle mensen moesten zich bewust zijn van hun eigen talenten, zodat zij de maatschappij optimaal van dienst konden zijn. In Plato’s republiek is weinig ruimte voor persoonlijke vrijheid. De filosoof geloofde dat zijn methode om een stad te leiden de beste was, omdat iedereen een duidelijke taak had en zo het beste uit zichzelf en de maatschappij kon halen.

Plato en de platonische liefde

Naast zijn ideeënleer -die Plato vroeg in zijn leven opstelde- en de ideale staatsvorm zoals beschreven in Wetten, kende Plato’s gedachtegoed nog veel meer interessante componenten. De filosoof geloofde dat de onsterfelijke ziel van de mens altijd geneigd was het goede te doen. In het werk Symposium beschrijft Plato het ontstaan, de aard en het doel van de liefde. Hierin presenteert hij zijn ideaalbeeld van liefde: de alles overstijgende liefde – niet meer voor een persoon – maar voor de hoogste schoonheid en wijsheid zelf. Voor Plato was liefde tussen mensen daarnaast alleen mogelijk tussen gelijken, dit wordt de platonische liefde genoemd. Dit betekende voor een Griek in de Klassieke Tijd dat echte liefde alleen mogelijk was tussen personen van hetzelfde geslacht en dezelfde sociale status.

Het neoplatonisme

Plato’s gedachtegoed kende een opleving in de derde eeuw na Christus. Het neoplatonisme groeide uit tot een belangrijke filosofisch religieuze stroming, waarvan Plotinus de belangrijkste vertegenwoordiger was. Het dualistische idee van het bestaan van een bovennatuurlijke wereld en een minderwaardige zichtbare wereld baseerde Plotinus op Plato’s gedachtegoed. Hoewel de neoplatoonse filosofie gebaseerd is op de ideeën van Plato, is de stroming meer gericht op religie en mystiek dan Plato was.

Plato’s invloed

Plato had grote invloed op latere filosofen en wordt door sommige wetenschappers gezien als de belangrijkste filosoof die ooit geleefd heeft. Dit blijkt ook goed uit de volgende quote, waarin Plato van een latere collega de eer krijgt veruit de belangrijkste filosoof ooit te zijn geweest:  “De westerse filosofie kan het beste gekarakteriseerd worden als een serie voetnoten bij Plato” A.N. Whitehead