Stepan Bandera: vijand of held van Oekraïne

Stepan Bandera geniet in delen van Oekraïne de status van een legendarische verzetsheld. Volgens veel anderen was hij een oorlogsmisdadiger. Wie was hij en wat maakt hem zo controversiëel?

Stepan Bandera

Met name door nationalistische Oekraïners wordt Bandera als held gezien. Hun tegenstanders daarentegen, zien Bandera als een nazi-collaborateur. Al op vroege leeftijd was Bandera actief in nationalistische bewegingen in Oekraïne. Zo was hij op jonge leeftijd lid van de beweging Plast, genoemd naar kozakken, die al snel verboden werd. Daarna kwam hij terecht bij de Unie van Oekraïense Nationalisten. Hier speelde hij een leidende rol. De Unie van Oekraïense Nationalisten was actief in zowel Polen als het huidige Oekraïne. Bandera werd in 1934 in Polen veroordeeld tot de doodstraf, voor het beramen van moord op een Pools politicus. Dit vonnis werd omgezet in een levenslange gevangenisstraf. In 1939 begon de Duitse invasie van Polen, waarna Bandera wist te ontsnappen. Het is onduidelijk door wie hij precies bevrijd werd.

Duitse invasie van de Sovjet-Unie

Vóór de invasie van de Sovjet-Unie door Nazi-Duitsland werd Bandera gerekruteerd door de Abwehr, de Duitse militaire inlichtingendienst. Deze voerde subversieve activiteiten uit in de Sovjet-Unie. Na de start van operatie Barbarossa, de Duitse invasie van de Sovjet-Unie, en hun succesvolle verovering van de Oekraïne, riepen Bandera en zijn medestrijders een onafhankelijk Oekraïne uit.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Sachsenhausen

Algauw bekoelden de relatie tussen de nazi’s en de Oekraïense nationalisten. De beweging van Bandera werd als gevaarlijk beschouwd, en Bandera werd afgevoerd naar het concentratiekamp Sachsenhausen. Hij werd ondergebracht in een locatie voor belangrijke politieke gevangenen.

Rekrutering van Bandera

In 1944 was nazi-Duitsland aan de verliezende hand. Bandera werd benaderd en vrijgelaten. Hij werd leider van het Oekraïense opstandelingenleger. In eerste instantie vochten deze samen met de nazi’s tegen de oprukkende troepen van de Sovjet-Unie. Na de oorlog bleef Bandera met zijn medestanders actief in de strijd tegen de Sovjet-Unie en Poolse communisten.

Oorlogsmisdaden

Leden van de Unie van Oekraïense Nationalisten, de beweging van Bandera, waren tijdens de gevangenschap van Bandera actief betrokken bij de moord op tienduizenden Polen in Wolynië, een regio in het westen van het huidige Oekraïne. In dezelfde regio waren Duitse einsatzgruppen actief. Met behulp van de Oekraïense Nationalisten werd een groot deel van de joodse bevolking van de regio uitgemoord. Bandera overleed in 1959 te München. Hij was vergiftigd met cyanide. De moord op Bandera werd uitgevoerd door Bohdan Stashynsky, agent van de KGB, de geheime dienst van de Sovjet-Unie. 

Nalatenschap van Stepan Bandera

Vooral onder nationalisten in het westen van Oekraïne blijft Bandera tot de dag van vandaag een populair figuur. Ingeklemd tussen Stalin en Hitler streed hij voor een onafhankelijk Oekraïne. In 2010 werd hem door de toenmalige president van Oekraïne, Viktor Yushchenko, de titel ‘Held van Oekraïne’ toebedeeld voor zijn strijd. Dit leidde tot veel kritiek. Onder andere de Europese Unie uitte kritiek op deze beslissing, ook de Russische overheid uitte zijn onvrede.