Süleyman Shah en zijn tombe in Syrië

Gisteren (22 februari) is in de Turkse enclave in Syrië het mausoleum van Süleyman Shah vernietigd. Dit was het werk van de Turken zelf, die eerder wel al de resten van de heerser in veiligheid hadden gebracht. Zij deden dit uit angst voor de IS, dat de tombe waarschijnlijk zou plunderen en gebruiken als uitvalsbasis. Süleyman Shah was één van de voorlopers van de Ottomaanse dynastie en zijn tombe werd beschouwd als een heilige plaats.

Süleyman Shah

Süleyman Shah werd waarschijnlijk geboren in 1178, het jaar dat de Seltsjoeken het rijk van de Danisjmend vernietigden. Hij behoorde tot de Kayi-stam, dat een aftakking was van de Oğuzen – één van de grootste Turkse stammen in Centraal-Azië – en werkte zich op tot militair leider in het nieuwe Seltsjoek-rijk. De Kayi-stam kwam oorspronkelijk uit het Kaukasusgebied, maar migreerde vanaf de tiende eeuw naar westelijker gelegen gebieden. Zo kwam het dat deze stam van bescheiden grote zich als één van de eerste Turkse groepen vestigde in Anatolië, het Aziatische gedeelte van het huidige Turkije.

Het Ottomaanse Rijk

Süleyman Shah overleed in 1236 tijdens een rondreis door het huidige Syrië. Hij viel van zijn paard en verdronk in de Eufraat-rivier. In 1258, 22 jaar na zijn dood, werd zijn kleinzoon Osman Gazi geboren. Hij werd uiteindelijk de leider van de Ottomaanse Turken en stichtte rond 1300 het Ottomaanse Rijk, dat tot aan de achttiende eeuw één van de machtigste rijken van de wereld zou blijven. Shah werd begraven in een tombe vlakbij de Syrische stad Kobani.

Tombe van Süleyman Shah

De tombe van Shah bleef onder controle van het Ottomaanse Rijk tot in de jaren twintig van de twintigste eeuw, toen het Rijk opgeheven werd. Met de verdragen van Ankara (1921) en Lausanne (1923) erkende Frankrijk – dat op dat moment de controle had in Syrië – de tombe plus omliggende Syrische grond als Turks bezit. Ook mocht Turkije vanaf toen een Turkse vlag en een erewacht op de plek plaatsen. Hiermee werd dit door Turkije beschouwd als een buitenlandse enclave, hoewel dit tot op de dag van vandaag niet erkend wordt door andere staten, waaronder Syrië zelf.

Verplaatsing, bescherming en vernietiging tombe

In 1974 werd de tombe voor het eerst verplaatst. Een nieuw waterreservoir veroorzaakte toen een overstroming die het mausoleum van Shah onder water zette. Het graf werd daarop tachtig kilometer noordelijker aan de Eufraat geplaatst. Gedurende de Syrische burgeroorlog werd de tombe op die plek steevast bewaakt door een Turkse erewacht. Gisteren werd het graf dus opnieuw verplaatst en zijn de 38 Turkse soldaten geëvacueerd. Ook werd de tombe vernietigd, zodat deze niet kan dienen als uitvalsbasis voor de Islamitische Staat (IS). De Turkse regering ziet dit als een tijdelijke oplossing, maar Syrië ziet het als een breuk van het verdrag van Ankara.

Cultureel erfgoed Syrië

Overigens is de tombe niet het eerste Syrische culturele erfgoed dat ten prooi valt aan IS en de burgeroorlog. Vorig jaar nog vernietigde de terreurorganisatie een eeuwenoude Byzantijnse mozaïek uit de zesde eeuw en verschillende Griekse en Romeinse standbeelden. In Irak werd in hetzelfde jaar het graf van de profeet Jonas verwoest en ook de Umayyad-moskee in Aleppo en de middeleeuwse burcht Krak des Chevaliers raakten zwaar beschadigd.