Verschillende identiteiten van Zwarte Piet

De discussie omtrent Zwarte Piet is in volle gang. Het hulpje van Sinterklaas zou een raciale karikatuur zijn en een herinnering aan het slavernijverleden. Er zijn verschillende theorieën over de herkomst van Zwarte Piet. Was hij nu een slaaf van Sinterklaas of de belichaming van de duivel? Hier de bekendste theorieën op een rijtje.

Duivel

Zwarte Piet zou volgens een Middeleeuwse mythe de belichaming van de duivel zijn. Sinterklaas had de duivel overwonnen en maakte hem tot knecht. Als knecht was hij onderworpen aan Sint Nicolaas en moest hij de kinderen op het goede pad houden door ze bang te maken met de roe en de zak van Sinterklaas. In deze theorie had Zwarte Piet dus vooral een opvoedende functie. De Middeleeuwse benaming voor duivel was ook wel 'Zwarte Piet', waar de naam van Sints hulpje dus van afkomstig zou zijn. Deze vorm van Piet lijkt veel op de verschijning vanin de Alpenlanden. 

Ethiopische slaaf

In een andere theorie zou Nicolaas op een markt een zwarte Ethiopische slaaf hebben vrijgekocht met de naam Piter. Piter zou Nicolaas zo dankbaar zijn dat hij besloot om Sint Nicolaas voortaan te dienen en bij te staan. De discussie rondom Zwarte Piet heeft vooral te maken met deze eventuele link naar de slavernij waardoor de traditie een racistisch tintje zou hebben. De kunstenaar Quinsy Gario en de actiegroep Zwarte Piet is Racisme wakkerden de discussie aan door op te roepen tot verandering van het Sinterklaasfeest. Gario noemde Zwarte Piet een overblijfsel uit de koloniale tijd van slavernij.

Jan Schenkman

De Amsterdamse leraar Jan Schenkman kwam in 1850 met het kinderboek Sint Nicolaas en zijn Knecht. In dit boek heeft Sinterklaas een zwart hulpje. Hiermee zou Schenkman de traditie van Zwarte Piet in het leven hebben geroepen. Het knechtje heeft op dat moment nog geen naam en in 1859 wordt hij in een artikel voor het eerst omschreven als Pieter. Rond 1900 is de benaming Zwarte Piet voor het hulpje van Sinterklaas gemeengoed geworden. Ook ligt hier de basis voor de kleding die Zwarte Piet ook nu nog draagt. Na de Tweede Wereldoorlog bleef het daar niet langer bij één knechtje en werd Sinterklaas voortaan bijgestaan door een hele groep Zwarte Pieten. In de jaren ’70 van de 20e eeuw kregen Pieten ook steeds meer bepaalde taken en rollen toebedeeld.

Schoorsteenveger

Een andere bekende theorie over Zwarte Piet is dat hij een Italiaanse schoorsteenveger was. Bij deze bezigheden zou hij constant in aanraking komen met het roet in de schoorstenen. Het roet zou hem zijn donkere kleur hebben gegeven. De traditie is natuurlijk ook dat Zwarte Piet door de schoorsteen bij mensen naar binnen gaat om er cadeautjes af te leveren waardoor hij ook wel zo zwart als roet wordt.

Zwarte raven

Sinterklaas zou volgens een andere theorie gebaseerd zijn op de Germaanse god Odin. Odin had twee zwarte raven genaamd Muninn en Huginn die dagelijks de hele wereld over vlogen om aan het einde van de dag terug te keren en Odin al het nieuws te vertellen. De zwarte raven zouden in deze theorie Zwarte Piet moeten voorstellen. Het verhaal gaat dat Sinterklaas een aantal zwarte pieten achter liet in Nederland om de kinderen in de gaten te houden en aan Sinterklaas verslag uit te brengen over welke kinderen braaf waren geweest en welke kinderen stout waren geweest.

Discussie

De duivel, een slaaf, een schoorsteenveger, raven of misschien gewoon een verzinsel van een Amsterdamse leraar. Er zijn dus nogal wat uiteenlopende theorieën over ‘wie Zwarte Piet was’ en ‘waar hij vandaan is gekomen’. Historici kunnen niet achterhalen welk van de theorieën ook echt waar is en de werkelijke identiteit van Zwarte Piet blijft een mysterie. De meest gangbare theorie is dat Schenkman Zwarte Piet heeft geïntroduceerd in de traditie. Historici stellen dat er wel degelijk een link met slavernij is maar hoe deze precies verklaard kan worden, weten ze niet.

In 2013 stelde Verene Sheperd, hoofd van de VN-werkgroep die onderzoek doet naar Zwarte Piet, dat Nederland moet stoppen met het vieren van het Sinterklaasfeest. Volgens Sheperd is Zwarte Piet racistisch en brengt het ons terug naar de tijd van de slavernij. De VN zegt geen verantwoordelijkheid te nemen voor de uitspraken van Sherperd.

Er is veel kritiek gekomen op haar uitspraken. De 16-jarige Mandy Roos deed via Facebook een oproep om te demonstreren, deze demonstratie op het Malieveld in Den Haag trok enkele honderden mensen. Veel Nederlanders willen dat Zwarte Piet blijft omdat het onderdeel is van de Nederlandse cultuur. Veel mensen associëren Zwarte Piet niet met slavernij maar met het vieren van het kinderfeest ‘Sinterklaas’.

Leestip:

Kom maar binnen! – Zwarte Piet in spotprenten 1871-2017
Auteur: Jan de Bas
Uitgeverij: Verloren
ISBN: 9789087046828
Winkelprijs: €27,–

Bestel Kom maar binnen