Vlaggen en vaandels: van militair oriëntatiepunt naar ceremonieel voorwerp

Koning Willem Alexander heeft woensdag 8 april de nieuwe Koninklijke Politiestandaard uitgereikt. De uitreiking van de standaard was een ceremoniële bevestiging van de verdere vorming van één politiecorps. Waarom hebben we eigenlijk een Koninklijke Politiestandaard en wat is de functie van vlaggen, vaandels en standaards in de (militaire) samenleving?

De geschiedenis van vlaggen en vaandels

Hoewel vlaggen en vaandels tegenwoordig een ceremoniële betekenis hebben, waren ze vroeger van groter belang. Met name vaandels dienden als oriëntatiepunt in de strijd, waardoor de soldaten wisten waar ze heen moesten. Het oudste bewijst van het gebruik van vaandels is gevonden in het Oude Egypte. Al rond 3100 voor Christus gebruikten zij lange stokken met dierenafbeeldingen om zich te focussen in de strijd.

Romeinse vaandels en strijdbanieren

De Romeinen maakten ook veelvuldig gebruik van vaandels. De vaandels stonden symbool voor de trouw, de eenheid en het eergevoel van het legioen. Wanneer het legioensvaandel (met de adelaar) werd veroverd door de vijand, verloren de soldaten hun eer en was de slag feitelijk verloren. Het legioen verdween van de lijsten en werd nooit meer onder die naam geformeerd. Het ‘veroveren van de vlag’, bij het spel Stratego herinnert nog aan het grote belang van de vaandels in de Romeinse Tijd.

Verschil vaandel en standaard

De koning reikte afgelopen woensdag een zogenaamde ‘koninklijke standaard’ uit. Het voornaamste verschil tussen een standaard en vaandel is dat een vaandel groter is. Een standaard heeft een korte stok, terwijl een vaandel een lange stok heeft. Dit verschil heeft een historische achtergrond. Zo konden de cavalerie-eenheden te paard vroeger moeilijk met een vaandel overweg, omdat de stok te lang was. Er werd een korte stok ingevoerd, omdat die beter hanteerbaar was. Daarom hebben tegenwoordig vele militaire eenheden een standaard in plaats van een vaandel.

De Koninklijke Politiestandaard

De huidige Koninklijke Politiestandaard is een stok met een goudkleurige sponton met een doek van oranje zijde. Een sponton is een wapenstok die voornamelijk door officieren gebruikt werd, maar in de loop der tijd een meer decoratieve functie heeft gekregen. Op het doek staat het Rijkswapen van Nederland met de tekst ‘Je maintiendrai’, wat ‘ik zal handhaven’ betekent. Tevens zijn de initialen van koning Willem-Alexander erin verwerkt.

Van Gendarmerie tot Rijksveldwacht

De Nederlanden maakten voor het eerst kennis met een centraal gestuurde politie tijdens het bewind van Napoleon. Nederland was ingelijfd bij Frankrijk en hun voerden de gendarmerie in. De Nederlanders waren positief over deze ontwikkeling en in 1814 werd de Marechaussée opgericht. in 1858 volgde het Korps Rijksveldwacht. Dit korps kreeg in 1934 voor het eerst een vaandel.

De vorming van één nationaal politiecorps

Na de Tweede Wereldoorlog verdwenen de veldwachters en kreeg iedere gemeente haar eigen gemeentepolitie. In 1993 en in 2013 vonden er opnieuw reorganisaties bij de politie plaats. De politie werd teruggebracht tot één nationaal korps. Hierbij hoorde uiteraard een nieuw vaandel. Het vaandel veranderde echter naar een standaard omdat er een politie-eenheid meereed met Prinsjesdag. Deze standaard zal naast Prinsjesdag gebruikt worden bij ceremoniële gebeurtenissen zoals een Koninklijk huwelijk of een staatsbegrafenis.