Wat is het verschil tussen art nouveau en art deco?
Aan het begin van de twintigste eeuw voerden twee stromingen in de kunst en architectuur de boventoon: de art nouveau en de art deco. De twee stromingen hadden overeenkomsten en overlapten zelfs een beetje met elkaar. Daardoor is soms moeilijk te bepalen wat het verschil tussen de art noveau en de art deco is. Maar wie beter kijkt, ziet grote verschillen.
Art nouveau of Jugendstil
Hoewel veel mensen bij de art nouveau denken aan de reclameaffiches van bijvoorbeeld Alphonse Mucha, had de beweging invloed op bijna alle soorten kunst, van schilderijen tot meubels, van wandtapijten tot gebouwen. Per regio verschilde de kunst die gemaakt werd een beetje en had de stroming ook een andere naam; in Nederland hebben we bijvoorbeeld de Amsterdamse School en de ‘slaoliestijl’. De Fransen spraken over de ‘art nouveau’ oftewel de ‘nieuwe kunst, en de Duitsers over ‘Jugendstil’, vernoemd naar een belangrijk kunsttijdschrift dat veel invloed op de stijl heeft gehad.
De art nouveau ontstond rond 1890, decennia voor de art deco. De art nouveau werd gekenmerkt door speelse asymmetrische lijnen en letters. De ontwerpen waren geïnspireerd op de natuur en werden bevolkt door bevallige vrouwfiguren. Om dat laatste staat de stroming zelfs zo bekend dat het Allard Piersonmuseum er een aparte tentoonstelling aan heeft gewijd, ‘Godinnen van de Art Nouveau’. Maar ook buiten het museum kun je de art nouveau tegenkomen in Nederland. Het centrum van Den Haag heeft meerder gebouwen in de stijl, met als hoogtepunt het Bouwmeester Lorriehuis aan het Smidswater.
Art deco
In het interbellum kwam de art deco op. Het mengde zich met de zwierige en uitbundige jaren 1920 en werd zelfs de ‘Jazz-style’ genoemd omdat het te zien was op zoveel voorbladen van bladmuziek. Anders dan de art nouveau omarmde de art deco de technologische vooruitgang en industrialisatie. Nieuwe technieken werden toegepast in de kunst, die zich net als haar voorganger niet tot één expressievorm beperkte. Rijke mensen konden zich hele huizen en interieurs in Art Deco-stijl veroorloven, die samen een ‘gesamtkunstwerk’ vormden. De stroming begon in Parijs, lang de culturele hoofdstad van de wereld, maar werd al snel overal populair. In Amerika zijn uit deze tijd veel Art deco-wolkenkrabbers te vinden, denk bijvoorbeeld aan het Empire State Building in New York. De manier waarop deze gebouwen zijn gebouwd is vaak niet anders dan toen gebruikelijk was; het zijn de art deco versieringen en ornamenten, met de geometrische patronen en uitbundig gebruik van kleur en verschillende materialen, die de gebouwen hun visuele impact geven. Ook in Nederland zijn Art deco gebouwen te vinden, zoals het Tuschinski Theater (1921) in Amsterdam dat in 2021 werd uitgeroepen tot de mooiste bioscoop ter wereld.
Toen de Grote Depressie uitbrak in de jaren 1930 had dit ook invloed op de art deco. Producten die eerder een luxe waren geweest werden nu goedkoper en in grotere oplagen gemaakt, waardoor ze bereikbaarder werden voor gewone mensen. De nadruk in de kunst zelf kwam steeds meer te liggen op strakke lijnen en geometrische patronen, in tegenstelling tot de meer zwierige ontwerpen van het decennium daarvoor. Deze geometrische ontwerpen stonden op zichzelf of werden gebruikt om mensen, planten en/of dieren op een zeer gestileerde manier af te beelden.
Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!
Verschillen
Een van de belangrijkste verschillen is de tijdsperiodes waarin de stromingen ontstaan zijn en populair waren, namelijk 1890 tot 1914 voor de art nouveau en de jaren twintig en dertig voor de art deco. Een aanwijzing of je met art nouveau of art deco te maken hebt is ook de symmetrie van het ontwerp of in het geval van de art nouveau, het gebrek eraan. Ook is er een verschil in filosofie en levenshouding te bespeuren: art nouveau-ontwerpen zijn vaak romantischer en nostalgischer, terwijl de art deco vaak positiever staat tegenover de toekomst en technologische vooruitgang. Als een gevolg hiervan bestaan ze vaker alleen uit strakke geometrisch patronen, terwijl in art nouveau veel organische motieven te zien zijn.
Bronnen
-
Allard Pierson, ‘Godinnen van de Art Nouveau’.
-
Patricia Bayer, ‘Art deco Architecture: design, decoration and detail from the twenties and thirties’.
-
Rob Aardse en Benno Tempel, ‘Art Deco; zwier en melodie’.
-
Jan Frantzen, Wat is Art deco?
-
Harpers Bazaar, De verschillen tussen Art Deco en Art Nouveau
-
Kunstmuseum Den Haag, Alphonse Mucha
-
NOS, Tuschinski Amsterdam uitgeroepen tot mooiste bioscoop ter wereld
-
Oneindig Noord-Holland, Vijf keer art deco in Amsterdam
-
Anno 1900, Neem een kijkje in het mooiste jugendstil huis van Den Haag
