Zwarte Maandag: de beurskrach van 19 oktober 1987

Stormachtig, maar mooi herfstweer: 19 oktober 1987 begon optimistisch, maar aan het einde  van de dag waren de beurskoersen gekelderd. Die bewuste dag zou de geschiedenis in gaan als ‘Zwarte Maandag’ en is een van de grootste beurscrashes sinds de Grote Depressie. 

Het beursklimaat in 1987

In de jaren ’60 en ’70 zat er weinig beweging in de beurs en viel er weinig geld te verdienen op de aandelenmarkt. De waarde van aandelen was nagenoeg constant. Dat veranderde toen in 1975 de optiebeurs werd opgericht. Doordat het beleggen in opties daarna sterk aan populariteit won, kwam de beurs in een stroomversnelling. Tussen augustus 1982 en oktober 1987 steeg de beurs met meer dan 350 procent. Ook daalden in die periode de hoge rentes die banken boden voor spaargeld, waardoor vermogenden er sneller voor kozen om hun geld te beleggen. Door de toenemende interesse in de beurs kwam er beweging in, stegen de koersen, en werd de beurs alleen maar populairder.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

Grootste eendaagse beurscrash in de geschiedenis

In de weken voorafgaand aan Zwarte Maandag zagen slechts een paar Amerikaanse beursexperts de crash aankomen. Zij bestudeerden de geschiedenis van de beurskoersen en zagen dat de vermogensmarkt voorafgaand aan de beurskrach van 1929 er vergelijkbaar voorstond. Op vrijdag was het meer beurshandelaren duidelijk geworden dat de beurs instabiel was en sloot de Dow Jones, de Amerikaanse index, met een ongeveer 100 punten verlies. Dat gebeurde wel vaker, maar desondanks ging iedereen zenuwachtig het weekend in. Maar niemand voorspelde dat de klap die bewuste maandag zo groot zou zijn: binnen één dag daalden de koersen op Wall Street 23 procent, de grootste crash in de geschiedenis van de beurs binnen één dag.

Oorzaken van de beurscrash

Wat veroorzaakte dat gigantische verlies? Over de oorzaken van Zwarte Maandag wordt gespeculeerd, maar veel effectenhandelaren die de crash in 1987 meemaakten, geven de geautomatiseerde verkoopcomputers de schuld. De automatisering was enkele jaren daarvoor geïntroduceerd op de beurs. Computerprogramma’s waren ingesteld om snel aandelen te verhandelen, gebaseerd op externe informatie. Een aantal beursexperts wijst naar die programma’s als versterker van de val van de koersen: door blind en massaal te blijven verkopen werd de klap veel groter dan nodig was geweest.

Anderen stellen juist dat de crash zich inzette op het moment dat er weinig werd verkocht, en wijzen op een combinatie van factoren: een storm in Groot-Brittannië waardoor de Londense beurs tijdelijk moest sluiten, overwaardering van aandelen, een sterke stijging van de korte rente en de bestaande marktpsychologie, waaruit een verkoopgekte ontstond en waardoor aandelenhandelaren zelf, en niet hun computers, de crash verergerden.

Zwarte Maandag in Nederland

Ook de Nederlandse beurs werd keihard geraakt op 19 oktober. ‘Vloer van de optiebeurs verandert in een slagveld’, kopte het NRC Handelblad de volgende ochtend. De AEX, de index van Amsterdam daalde van 247,09 op vrijdagmiddag naar 217,43 punten op maandagmiddag. Dat was een daling van 12 procent: in de Nederlandse beursgeschiedenis de grootste koersdaling in één dag. In de weken daarna bleef de koers dalen. Op 10 november 1987 sloot de AEX met 152,36 punten, het dieptepunt van dat jaar. De totale daling bedroeg ruim 46 procent.

Herstel

Nadat de eerste verbijstering over de ongekende crash bij de beurshandelaren was geweken, maakte die plaats voor angst. Hun enige referentie en kennis van een dergelijke crisis was 50 jaar oud, hoewel de donkere tijden na 1929 nog vers in het geheugen stonden. De crisis leidde tot nieuwe regulering op de effectenmarkt: wanneer het nog een keer zo mis dreigt te gaan, kan de beurs nu tijdelijk een pauze inlassen om te voorkomen dat er nogmaals zoveel paniek ontstaat en aandelenpakketten voor een schijntje worden aangeboden. Ondanks de doemscenario’s van de jaren ‘30 herstelde de beurs zich in 1987 snel. Binnen twee jaar na Zwarte Maandag bereikten de koersen weer het niveau van vóór 19 oktober 1987.

Bronnen:

• Andere Tijden, ‘De beurskrach van 1987’
• The Guardian, ‘Black Monday: 25 years on’
• Bloomberg, ‘The Crash of ’87, From the Wall Street Players Who Lived It’
• NRC Handelsblad, 20 oktober 1987, ‘Vloer van de optiebeurs verandert in een slagveld’

Afbeelding:

‘Koersval op de beurzen; drukte op de Effectenbeurs’, Rob Croes / Anefo, 20 oktober 1987. Bron: Fotocollectie Nationaal Archief.