Tupolev: van paradepaardje naar brekebeen

Op een snelweg in de buurt van de Russische stad Petrozavodsk is dinsdag een Russisch passagiersvliegtuig neergestort. De crash kostte tot dusver aan 45 mensen het leven. Zeven passagiers liggen nog in het ziekenhuis. Het toestel was een Russische Tupolev Tu-134, het geesteskind van de Sovjet-vliegtuigbouwer en luchtvaartpionier Andrei Nikolayevitsj Tupolev (1888-1972).

Andrei Tupolev bouwde en ontwierp in zijn carrière meer dan honderd verschillende vliegtuigen. In 1922 richtte hij het Tupolev vliegtuigontwerpbureau op, de eerste vliegtuigfabriek in de Sovjet Unie.

Jaren van succes

In eerste instantie legde het bedrijf zich toe op militaire toestellen, zoals de Tupolev ANT-20, het grootste vliegtuig van de jaren '30 en voor de Sovjet leider Stalin een belangrijk statussymbool. Tijdens de hoogtijdagen van de koude oorlog in de jaren '50 bouwde Tupolev de Tu-4, het eerste Russische vliegtuig dat atoombommen kon vervoeren. Andrei Tupolev was ook verantwoordelijk voor het succesvolle straalpassagiersvliegtuig Tu-104. Dit toestel koos in 1955 voor het eerst het luchtruim, en bleef in dienst tot de jaren '80. Daarna bouwde het bedrijf nog een hele serie verkeersvliegtuigen, waaronder de supersonische Tu-144 en de Tu-134.

Gecertificeerd Sovjet verkeerstoestel

De Tupolev Tu-134 maakte in 1963 zijn eerste vlucht en werd in 1967 voor het eerst commercieel in gebruik genomen. Het tweemotorige toestel is 37 meter lang, heeft een spanwijdte van 29 meter en kan maximaal 96 passagiers vervoeren. De Tupolev Tu-134 was het eerste vliegtuig van Sovjetmakelij dat officieel werd gecertificeerd door de ICAO (International Civil Aviation Organisation) en dus internationaal kon worden ingezet. In totaal zijn er 852 toestellen van gebouwd. Tegenwoordig gebruiken alleen nog landen uit de voormalige Sovjet Unie de Tu-134, vooral vanwege het enorme lawaai dat het toestel produceert, waardoor het in West-Europese landen niet meer mag landen. In 1984 rolde de laatste Tu134 van de assemblagelijn.

Vliegende lada's

Ooit werden de Tupolevs bejubeld, maar nu worden ze verguisd. In Amerika worden ze wel spottend 'flying Ladas', genoemd, naar de evenzeer verguisde Sovjet auto. De lijst met ongelukken, zoals het afvallen van delen van het landingsgestel, ontploffende motoren, en weigerende elektronica, is lang. In totaal zijn er in de loop der jaren 28 Tu-134 toestellen verongelukt. Het eerste ongeluk vond plaats in 1971, in Rijeka, Joegoslavië. 78 van de 83 passagiers kwamen om. Afgelopen dinsdag was het laatste ongeluk, met (tot dusver) 45 slachtoffers tot gevolg. Vorig jaar kwam een ander Tupolev toestel ongunstig in het nieuws. Op 10 april 2010 stortte in Rusland een Poolse Tupolev Tu-154 neer, waarbij de Poolse president Kaczynski, zijn vrouw, en tal van hoogwaardigheidsbekleders om het leven kwamen.