Geweld tegen politici
Maandagavond is het Friese Statenlid voor de PVV, Jelle Hiemstra, samen met zijn vrouw in zijn eigen huis mishandeld door twee gemaskerde mannen. Hiemstra en zijn vrouw raakten licht gewond. Het lijkt erop dat politiek de motivatie voor het geweld is. Al eerder werd zijn huis beklad. Politiek geweld komt in de geschiedenis veel voor, al heeft Nederland er de afgelopen eeuwen maar zelden mee te maken gehad.
Geweld is een beproefd middel om politieke tegenstanders te intimideren of zelfs uit te schakelen. Romeinse gezagsdragers maakten er al kwistig gebruik van. In het Republikeinse Rome waren voortdurend ongeregeldheden tussen de 'Populares', de volkspartij, en de 'Optimates', de partij van de senaatsklasse. Een politicus als Lucius Cornelius Cinna (130-84 voor Christus), maakte gebruik van knokploegen om zijn tegenstanders te intimideren of (tijdelijk) uit te schakelen. In 100 voor Christus liet Gaius Servilius Glaucia (?-99 voor Chr.), die kandidaat was voor het consulschap, het hoogste ambt van Rome, zijn directe tegenstanders vermoorden. Magistraat Gaius Marius (157-86 voor Chr.), zelf lid van de volkspartij, greep in en zette Glaucia en zijn medekandidaat Lucius Appuleius Saturninus (ca. 138-100 voor Chr.) gevangen in een openbaar gebouw. Vervolgens werden de twee politici door aanhangers van de Optimates doodgegooid met stenen.
Politiek geweld wordt geïnstitutionaliseerd
Misschien een zinnetje ter duiding dat dit een nieuw voorbeeld is? Lucius Cornelius Sulla (138-78 voor Chr.) bracht gedurende zijn alleenheerschappij tussen 82 en 79 voor Christus het politieke geweld naar een hoger niveau. Hij bedacht de proscriptie. Hij bestempelde zijn politieke tegenstanders publiekelijk als 'vijanden van de staat', waarna hij hen per decreet kon laten doden, of verbannen. Omdat de bezittingen van een veroordeelde vervolgens aan hem toevielen, sneed het mes aan twee kanten. Niet alleen schakelde hij zo zijn tegenstanders uit, maar hij werd er zelf rijker en machtiger door. Mensen die vogelvrij verklaarde tegenstanders aanbrachten kregen een beloning. Het gevolg was een ware heksenjacht waarbij iedereen een vijand van iedereen kon zijn. Geschat wordt dat tijdens Sulla's bewind ruim 26.000 mensen werden omgebracht. Proscripties zouden in de geschiedenis nog vaker opduiken, bijvoorbeeld tijdens de Franse Revolutie.
Lynchpartijen
In Nederland is politiek gemotiveerd geweld betrekkelijk zeldzaam. In de 18e eeuw waren er ongeregeldheden tussen Patriotten en Prinsgezinden, waarbij ook geweld niet geschuwd werd. De Patriotten vormden schutterijen en burgerwachten, officieel ter verdediging, maar ook om Prinsgezinden en regenten te intimideren. Niettemin bleef het geweld beperkt, al werd er wel eens een regent in elkaar geslagen of werd zijn huis geplunderd.
Het bekendste voorbeeld van politiek geweld is de moord op Johan en Cornelis de Witt in het rampjaar 1672. In augustus werd Cornelis gevangen gezet in de Haagse Gevangenpoort op beschuldiging van hoogverraad . Toen Johan zijn broer op 20 augustus kwam bezoeken, bestormde een woedende menigte de gevangenis. De beide broers werden naar buiten gesleurd en letterlijk aan stukken getrokken. In het Haags Historisch Museum zijn nog steeds een tong en een vingerkootje van de broers te zien. De soldaten die de gevangenis moesten bewaken waren vlak daarvoor teruggetrokken, wat doet vermoeden dat de 'volkswoede' georkestreerd werd door de politieke tegenstanders van de gebroeders de Witt, met name stadhouder prins Willem III.
Kil klimaat
De moord op Johan en Cornelis de Witt was de laatste politieke moord in Nederland tot de 21e eeuw. Op zes mei 2002 werd de politicus Pim Fortuyn vermoord. In de jaren daarna werd het politieke klimaat killer. Geert Wilders moet vanwege voortdurende bedreigingen permanent beschermd worden. Andere politici melden een toename aan bedreigingen en haatmails. De mishandeling van Hiemstra lijkt een nieuw hoofdstuk in dit verhaal.
