Geschiedenis van de republiek in Portugal
Meer dan honderd jaar geleden kwam er een einde aan de monarchie in Portugal. In 1908 kwam koning Karel om het leven bij een aanslag en twee jaar later werd zijn zoon, Emanuel II, het land uit gejaagd. Vandaag, op 5 oktober, vieren de Portugezen de afschaffing van de monarchie met de Dag van de Republiek.
Aan het begin van de twintigste eeuw was de ontevredenheid onder de Portugese bevolking zeer groot. De Portugese Republikeinse Partij, de Partido Republicano Português (PRD), pleitte voor de afschaffing van de monarchie, maar koning Karel I was niet van plan om af te treden. In een poging om de onrust te beheersen ontbond de Portugese premier João Franco het parlement en regeerde hij voortaan als dictator, maar dit verergerde de situatie alleen. Op 1 februari 1908 pleegden twee Republikeinen een aanslag op de koninklijke koets, met daarin ook de premier. João overleefde de aanval, maar koning Karel en zijn zoon, Lodewijk Filips, kwamen om het leven.
De jongere broer van Lodewijk, Emanuel, werd vervolgens op 18 jarige leeftijd gekroond tot koning Emanuel II van Portugal. Eén van de eerste dingen die hij deed was het afzetten van João en het uitschrijven van nieuwe verkiezingen. Emanuel hoopte hiermee de stabiliteit in het land te herstellen, maar na de verkiezingen bleek het nieuwe parlement hopeloos verdeeld. De Republikeinen riepen om zijn aftreden en de onrust hield aan.
Op 4 oktober 1910 pleegde de radicale tak van de PRD een staatsgreep. Ze omsingelden de hoofdstad Lissabon en beschoten met twee schepen het koninklijke paleis. Een groot aantal Portugese soldaten sloot zich aan bij de Republikeinen en de rest van het leger durfde niet in te grijpen. Emanuel zag zich genoodzaakt te vluchten en vertrok naar Groot-Brittannië, waar hij uiteindelijk in ballingschap zou sterven. Na slechts één dag vechten hadden de opstandelingen de macht in handen en op 5 oktober 1910 riepen zij de Republiek Portugal uit.
De Republiek bleek geen lang leven beschoren, want binnen 16 jaar werd Portugal wederom een dictatuur. Er moest in 1974 een tweede revolutie aan te pas komen voordat het land definitief een republiek werd. Desalniettemin herinneren de Portugezen ieder jaar op 5 oktober de revolutie van 1910 met de Dag van de Republiek.
