Oorsprong van de democratie
Welvaart zonder vrijheid, is ook maar een soort van armoede.
Dit zegt de Amerikaanse president Obama in een toespraak waarin hij China aanvalt om onder andere haar slechte omgang met mensenrechten, het negeren van intellectueel eigendom en het beroven van de vrijheid van haar burgers. Door te stellen dat de Chinezen geen vrijheid hebben, doelt Obama waarschijnlijk op het feit dat China niet democratisch genoeg is. Waar komt het idee van democratie eigenlijk vandaan?
Oorsprong democratie
De politieke macht in Athene lag in de zevende eeuw voor Christus bij de aristocraten. De welvaart onder de middenklasse was flink aan het stijgen door de groeiende handel. De kleinere boeren profiteerden hier echter niet van en veel raakten hun vrijheid kwijt doordat zij zich als slaaf verkochten. De politieke hervormer Solon (638-558) kwam deze armen in 594 tegemoet toen hij Athene hervormde door deze schulden kwijt te schelden en het lijfeigenschap van Atheense burgers af te schaffen. Daarnaast deelde hij de Atheense bevolking in vier klassen in op basis van bezit en niet meer op basis van afkomst. De rijkste drie klassen hadden recht op het bekleden van politieke functies. De armste klasse mocht alleen deelnemen aan de volksvergaderingen.
Ostracisme
De hervormingen van Solon mislukten, doordat de machtige aristocraat Peisistratos in 561 een staatsgreep pleegde. De macht van het volk (demos in het Grieks) had echter wortel geschoten. Nadat Hippias, de opvolger van zijn vader Peisistratos en alleen heersende tiran, in 510 uit Athene werd verdreven, zette Kleisthenes deze democratische hervormingen voort. Het politieke zwaartepunt kwam te liggen bij een jaarlijks samen te stellen Raad van 500, die Athene dagelijks bestuurde. Hierdoor werd Athene in tien representatieve delen gesplitst, die elk vijftig man voor de Raad mochten kiezen. Deze Raad stelde de agenda voor de volksvergadering samen, die ongeveer veertig keer per jaar bij elkaar kwam voor de belangrijkste beslissingen en waar iedere stemgerechtigde in Athene zijn stem kon laten horen. Het ostracisme werd uitgevonden om ervoor te zorgen dat er geen alleenheerser meer op kon staan in de jonge democratie.
Directe democratie
De Atheense democratie was een directe democratie. Wanneer de leden van de volksvergadering ’s avonds positief stemden over een oorlog met Sparta, kon het zo gebeuren dat ze de volgende dag in het leger richting Sparta marcheerden. Zo heel democratisch was het concept in Athene echter nog niet. Zo mochten alleen mannen met burgerrechten van boven de achttien jaar meestemmen. Hierdoor vielen vrouwen, slaven en vreemdelingen af en had ongeveer tien procent van de totale bevolking van ongeveer 300.000 stemrecht.
