Uitvinding van het bier

Er bestaat het idee dat hertog Jan van Brabant de uitvinder van het bier was. Zijn portret staat inmiddels op het naar hem vernoemde biermerk. Zeker is dat hij een fervent liefhebber van bier was: tijdens zijn feesten vloeide de alcohol rijkelijk. De uitvinding van het bier vond niettemin duizenden jaren eerder plaats.

Hertog Jan wordt naast het Nederlandse biermerk ook afgebeeld op het Belgische bier Primus. De legende van hertog Jan als stevige bierdrinker leidde ertoe dat sommigen dachten dat hij het bier had uitgevonden. Het spreekt ook tot de verbeelding dat Germanen het bier zouden hebben uitgevonden. Deze Noord-Europeanen werden namelijk door de Romeinen al beschouwd als drankschuiten.

Mesopotamisch bier

Het bier is echter veel ouder en zelfs nog van vóór de Romeinse tijd. Waarschijnlijk werd het zo’n 4500 jaar geleden al gedronken in het oude Mesopotamië door de Sumeriërs. Historici hebben bierrecepten uit 3900 voor Christus achterhaald. Bier speelde al een rol in oude mythen en verhalen, zoals in het Gilgamesj-epos. Sommige archeologen beweren zelfs dat bier al gebrouwen werd sinds 9500 voor christus, toen graan voor het eerst verbouwd werd.

Onbeschaafd

De Romeinen hielden niet van bier, maar dronken wijn. Ze beschouwden het als een onbeschaafde drank. Zo schreef de Romein Tacitus met veel verachting over het bier dat de Germaanse volkeren in het noorden dronken. De opvatting dat wijn hoger en beschaafder zou zijn dan bier, is nooit helemaal verdwenen. Beschaafd of niet, hertog Jan was niet de uitvinder van het bier.

Hertog Jan

Jan I werd in 1253 geboren in Leuven. Hij werd de hertog van Brabant en van Limburg. Zijn eerste vrouw was Margaretha, een dochter van Lodewijk IX van Frankrijk. Ze stierf in 1271, terwijl ze nog geen jaar getrouwd waren. Als hertog trad hij sterk op en hij vergrootte zijn territorium. De administratie van zijn vorstendom werd verbeterd en hij voerde landrechten in. Wegens zijn territoriale ambities kwam hij echter in conflict met de machtige aartsbisschop van Keulen, die ook op het gebied tussen de Maas en de Rijn aasde.

Limburg

Jan verkreeg de financiële steun van de Brabantse steden, omdat ze blij waren met zijn agressieve politiek. Zijn belangrijkste aanwinst was het hertogdom Limburg. Hij kocht het opvolgingsrecht over nadat de kinderloze hertogin Irmgard van Limburg in 1283 was overleden. Er brak wel verzet uit tegen de overname, maar tijdens de Slag bij Woeringen (5 juni 1288) werden de opstandelingen verslagen.

Levensgenieter

Ook staat Jan bekend als levensgenieter en muziekliefhebber. Hij schreef zelf minneliederen en luisterde graag naar zang en dichtkunst. In de Brabantse volkslegenden wordt hertog Jan vooral omschreven als een gulle en goedlachse vorst, met een liefde voor eten en drank. Na de Slag bij Woeringen zou Jan enorm veel bier hebben geschonken tijdens een groot overwinningsfeest. Volgens sommigen stond hij model voor de mythische bierkoning Gambrinus. De verhalen rondom Jan zorgden er dus voor dat hij door sommigen onterecht werd bestempeld als de uitvinder van het bier.

Leestip:

geschiedenis van bier Brouwen aan de Eem – Amersfoort, een Stichtse bierstad in de late middeleeuwen
Auteur: Leen Alberts
Uitgever: Verloren
ISBN: 9789087045401
Winkelprijs: €42,–