Invoering van de leerplicht
De verplichting voor kinderen om onderwijs te volgen stamt al uit 1900 en is mede te danken aan een paard.
Gedurende een groot deel van de 19e eeuw was het voor veel kinderen nog gebruikelijk om vrijwel geen onderwijs te volgen. De meesten moesten namelijk thuis bijdragen aan de inkomsten en werden daarom ingezet als arbeider op het land of in de fabriek. Zo blijkt uit de statistieken dat in 1859 maar liefst 450.000 Nederlandse kinderen hele dagen werkten. Hier kwam pas verandering in door de invoering van het ‘Kinderwetje van Van Houten’ in 1874, die fabrieksarbeid voor kinderen onder de 12 jaar verbood.
Leerplicht
Tegelijkertijd ontstond er binnen de politiek ook het eerste initiatief voor de invoering van een algehele leerplicht. De maatregel leek in principe breed gesteund te worden, maar de precieze invulling ervan zorgde toch voor veel debat. Zo wilden de christenen alleen instemmen als het christelijk onderwijs ook per wet beschermd werd. Anderen eisten bovendien dat het thuisonderwijs, dat nog redelijk gebruikelijk was in adellijke kringen, ook onder de leerplicht zou vallen. De socialisten tot slot waren tegen het initiatief, omdat zij het niet ver genoeg vonden gaan. Zo maakte de leerplicht onder meer een uitzondering voor kinderen die tijdens de oogsttijd mee moesten helpen op de boerderij.
Paard van Schimmelpenninck
In 1900 werd de eerste leerplichtwet toch in stemming gebracht. Aanvankelijk leek het erop dat er geen beslissing zou komen, maar op het laatste moment werd de wet toch met 50-49 stemmen aangenomen. Dit kwam omdat Francis David Schimmelpenninck, een uitgesproken tegenstander van de leerplichtwet, van zijn paard was gevallen en daardoor te laat kwam voor de stemming. “Het paard is verstandiger dan zijn meester”, zo lachten de voorstanders. De gevallen politicus werd zelfs het lijdend voorwerp in een populair volksrijmpje:
"Baron Schimmelpenninck en zijn Biek,
doen beiden aan politiek.
De baron zei “Tegen zonder manco”.
De schimmel zei “Wij stemmen blanco”.
Zo werd Borghesius’ wet,
door paardenpolitiek gered."
Vakantie
In de loop van de 20e eeuw werd de leerplichtwet nog een aantal malen verlengd en verscherpt . Inmiddels is de leerplicht dan ook vanzelfsprekend geworden en volgen bijna alle minderjarige kinderen in Nederland onderwijs. Alleen in de periode rondom de schoolvakanties is binnen sommige huishoudens nog steeds gebruikelijk om de kinderen aan de leerplicht onttrekken. De ouders van minstens 6.500 leerlingen maakten zich vorig jaar schuldig aan dit ‘luxeverzuim’, zo blijkt uit de statistieken.
