Acteurs in de middeleeuwen
Tom Cruise verdiende het afgelopen jaar meer dan 75 miljoen dollar
Aldus het Amerikaanse tijdschrift Forbes. Tom Cruise is daarmee de best betaalde acteur ter wereld. In Hollywood wordt tegenwoordig dus grof geld verdient door acteurs, maar dat is zeker niet altijd zo geweest. Acteurs en toneelspelers werden in de middeleeuwen juist als uitschot en tuig beschouwd.
In de jaren’40 van de 16e eeuw kwamen de eerste beroepstheatergezelschappen op het Europese vasteland tot stand. Hiervoor was toneelspel meer een stads- of buurtaangelegenheid binnen de gemeenschap, en deden hier veel mensen als amateur aan mee. Halverwege de 16e eeuw veranderde dit. In Engeland was de opkomst van de professionele theatergezelschappen al eerder ingezet en ook in de rest van Europa kwamen steeds meer acteursgroepen op, die aanvankelijk uit geëmigreerde Britse toneelspelers bestonden.
Doordat de gezelschappen verre reizen maakten en rondtrokken door verschillende landen veranderde en ontwikkelde hun stijl zich continu. Wat echter overal gelijk was, was dat toneelspelers nauwelijks iets betaald kregen. Ze moesten leven van de muntstukken die ze vanuit het publiek toegeworpen kregen. Hierdoor was aanvankelijk de komedie met meer ‘volkse’ elementen het meest opgevoerde genre, omdat het publiek daarom moest lachen en dan ook meer ‘fooi’ gaf. Aanvankelijk was het ook alleen voor mannen gebruikelijk om toneel te spelen. Vrouwenrollen werden door iele mannen gespeeld. In Nederland veranderde dit met de komst van Ariane Nozeman (1626-1661), de eerste beroepstoneelspeelster.
Met de komst van vrouwen in de gezelschappen kwam er ook steeds meer kritiek en laatdunkendheid op de groepen. Ongetrouwde vrouwen die zich bij zo’n groep rondreizende mannen aansloten werden voor lichtekooi of erger uitgemaakt. Dit had ook te maken met de vaak grove voorstellingen waar (vrouwelijk) naakt in voorkwam, waar het publiek dan wel weer met volle teugen van genoot. Omdat de acteurs in gezelschappen vaak geen huis of gezin hadden om te onderhouden ging een groot deel van het geld op aan drank en ander vermaak, wat de reputatie er niet beter op maakte. De kerk droeg ook bij aan deze reputatie, door theater op straat zelfs enige tijd te verbieden. Zo was het alleen toegestaan om Bijbelverhalen in de kerk na te spelen. ‘Ondergronds’ bleven acteurs echter de stukken van hun keuze (er moest immers geld verdiend worden) opvoeren.
Vanaf de 17e eeuw kwamen er echter steeds meer theaters, die met een vast gezelschap stukken maakten. Acteurs kregen vanaf deze tijd dus een vaste betrekking en een vast inkomen, wat hun reputatie goed deed. Deze lijn zette door tot en met de 20e eeuw. Tom Cruise profiteert daar nu duidelijk van. Forbes schat dat hij tussen mei 2011 en mei 2012 ongeveer 75 miljoen dollar heeft verdiend. Dat is zo’n 60 miljoen euro.
