Winstgevende handel in opium

Al in de oudheid was men bekend met de kalmerende en aangename werking van opium en ook in de islamitische kalifaten werd het gebruikt als medicijn. Het duurde echter tot de koloniale periode voordat de opiumhandel echt goed op gang kwam. Ondernemende landen zoals de Republiek der Nederlanden en Engeland maakten veel profijt van het telen en verhandelen van opium. Dit leidde onder andere tot de Opiumoorlogen (1839-1860).

Opium is een verdovend middel dat uit opiumpapaver wordt gewonnen. Men verkreeg vroeger opium door een snede te maken in de zaaddoos van de opiumpapaver. Het melksap dat uit de bol droop werd opgedroogd en verwerkt tot opiumpoeder. Verschillende culturen maakten al in de oudheid gebruik van het verdovingsmiddel. Zo verdoofden Egyptische artsen in de 14e eeuw voor Christus opium om patiënten te verdoven tijdens een behandeling. Ook zijn er vondsten gedaan op Kreta en Cyprus die erop wijzen dat opium werd gerookt om de pijn te verdoven.

Islamitische rijken

Nadat het Romeinse rijk in verval raakte konden islamitische rijken als het Kalifaat van de Abbasiden grote delen van het Midden-Oosten veroveren. In deze islamitische culturen bloeiden wetenschappen zoals astronomie, wiskunde maar ook de medische wetenschap op. Veel islamitische medici zoals Mohammed ibn Zakariya al-Razi en Abu al-Kasim al-Zahrawi schreven het gebruik van opium als pijnstiller hoog aan. Vanwege het warme klimaat in het Midden-Oosten kon de opiumpapaver daar goed groeien.

Europa

De kruistochten zorgden verassend genoeg voor een toename van handel tussen Europese en Arabische culturen. Door de intensieve handel op de Middellandse Zee kwamen de Europeanen in de 16e eeuw ook in aanraking met de opiumplant en haar verdovende werking. Tijdens de koloniale periode veroverden de Europese grootmachten zoals de Republiek der Nederlanden en Engeland bovendien gebieden waar de opiumpapaver inheems was en begonnen deze landen zelf opium te verbouwen.

VOC

De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) speelde in op de grote vraag naar opium, vooral uit China. De VOC verkreeg de opium in Bengalen en vertrok ermee naar de Nederlandse kolonie Indonesië. In de stad Batavia, het tegenwoordige Jakarta, werd een grote fabriek opgezet om de ruwe opium te verwerken. Het eindproduct werd dan voornamelijk verhandeld op de lokale markt, waar vooral Chinezen die in Indonesië woonden van het verdovingsmiddel genoten. Daarnaast kochten ook de Javanen veel opium, want zij geloofden dat het hen strijdlustiger en vruchtbaarder zou maken.

East India Company en de Opiumoorlogen

Ook Groot-Brittannië verbouwde op grote schaal opium op de Britse kolonie India. De Britse East India Company (EIC) vervoerde het product naar Chinese havens, waarna het landinwaarts werd gesmokkeld. Naarmate de opiumhandel toenam, groeide ook het aantal drugsverslaafden in China. De Chinese keizer Yung Ching besloot in 1839 in te grijpen en liet een grote hoeveelheid geïmporteerde opium vernietigen. De Britten verklaarden hierop de oorlog aan China, wat leidde tot de Opiumoorlogen (1839-1860). Groot-Brittannië won deze conflicten met steun van Frankrijk en de opiumhandel kon doorgaan.

Opium en heroïne

Aan het begin van de 20e eeuw begon men steeds meer de schadelijke gevolgen in te zien die een verslaving aan opium of daarvan afgeleide producten met zich mee bracht. In 1909 werd de Internationale Opium Commissie opgericht om de productie en handel van opium aan banden te leggen. Dit kon echter niet verhinderen dat de illegale productie en verkoop van heroïne, een verwerkte vorm van opium, vanaf de jaren ’20 toenam. Vooral in Vietnam, Colombia en Afghanistan werden in de 20e eeuw grote hoeveelheden heroïne geproduceerd en verscheept. Ook tegenwoordig bestaat de handel in heroïne nog, hoewel na de Amerikaanse invasie van Afghanistan in 2001 veel van de heroïneplantages opgerold werden.