Juan Rodriguez: eerste inwoner van New York

Burgemeester Michael Bloomberg van New York heeft besloten een straat te vernoemen naar de eerste niet Indiaanse inwoner van zijn stad: Juan Rodriguez. In 1613 voer deze Dominicaanse tolk samen met de Nederlandse kapitein Thijs Volckenz Mossel naar het Indiaanse eilandje Mannahatta. Eenmaal daar aangekomen besloot Rodriguez achter te blijven en hij werd daarmee de eerst buitenlandse inwoner van de latere miljoenenstad New York.

Juan (of Jan of João) Rodriguez (of Rodrigues) was een inwoner van de Spaanse stad Santa Domingo in de hedendaagse Dominicaanse Republiek. Hij groeide op in een multicultureel gezin – zijn vader was Afrikaans en zijn moeder Spaans – en ontwikkelde daardoor al op jonge leeftijd een talenknobbel. Vermoedelijk was dit ook de reden dat de Nederlandse kapitein Thijs Volckenz Mossel hem inhuurde als tolk op zijn schip ‘De Jonge Tobias’.

Mannahatta

In 1613 reisden Mossel en Rodrigues af naar het Indiaanse eilandje Mannahatta, dat bekend stond om zijn bonthandel. Eenmaal daar aangekomen maakte Rodriguez zich de taal van de lokale Lenape stam al snel eigen, waardoor de handelsmissie van Mossel uitliep op een groot succes. Toen de tijd was aangebroken om weer terug te keren naar Holland, weigerde Rodriguez echter aan boord te gaan. Hij had zich voorgenomen om met een meisje uit de lokale stam te trouwen en besloot daarom achter te blijven op het eiland.

Adriaen Block

Thijs Mossel was echter niet de enige kapitein die handel probeerde te drijven met de Lenape. Ook de Nederlandse ontdekkingsreiziger Adriaen Block was geïnteresseerd in de bonthuiden van de Indianenstam. Het viel hem echter op dat Mossel, met behulp van Rodriguez, veel meer bont in wist te kopen dan hij. Bij zijn terugkeer in Nederland diende Block daarom een aanklacht in tegen Mossel wegens ‘oneerlijke handel’. Op de lijst van beschuldigingen stond onder meer het ‘schandalige’ feit dat zijn concurrent aan Rodriguez de opdracht had gegeven achter te blijven op het eiland om zo permanent handel te kunnen drijven.

Mulat

Als onderdeel van de zaak werden er ook een aantal getuigen gehoord. Zo verklaarde de bemanning van Adriaen Block het volgende: “Het schip van Mossel kwam pas zeven weken later dan ons schip aan op het eiland. Toch vergaarden zij ruim twee keer zoveel goederen als wij. Toen Mossel vervolgens weer vertrok liet hij ook nog een ‘mulat’ [scheldwoord voor iemand van gemengde afkomst, letterlijk: muilezel] uit St. Domingo achter op het eiland. Ze hadden deze mulat voor hun vertrek tachtig bijlen, een paar messen, een musket en een zwaard meegegeven.”

Deserteur

In zijn verweer stelde Thijs Mossel echter dat de zaken anders lagen. “Die Spanjaard was gevlucht van het schip en tegen mijn wil in aan wal gegaan. De eerder genoemde goederen waren uitsluitend een betaling voor zijn diensten, daarna wilde ik niets meer met hem te maken hebben. Overigens wilde mijn bemanning dat ik hem ter plekke doodde, want hij had verklaard niet naar dit land [Holland] te willen komen en had gedreigd over boord te springen als hij toch meegenomen werd.” Verder verklaarden de bemanningsleden van Mossel dat er behalve “die ene Spanjaard” verder niemand was achtergebleven op het eiland.

Juan Rodriguez

Over het verdere leven van de avontuurlijke Juan Rodriguez is niet veel meer bekend. Het logboek van Adriaen Block lijkt te suggereren dat de Dominicaan een eigen handelspost begon om de Lenape te voorzien van meer ijzeren werktuigen. Daarnaast maken bronnen uit 1640 ook melding van een inwoner van Nieuw Amsterdam genaamd ‘Jan Rodrigues’, maar of het hier om dezelfde persoon gaat is onduidelijk.

In ieder geval keert de oorspronkelijke Juan Rodriguez – de eerste buitenlandse inwoner van New York – binnenkort weer terug in ‘zijn’ stad. Burgemeester Bloomberg heeft namelijk besloten om een gedeelte van Broadway te vernoemen naar Rodriguez. Het gaat om een stuk in de wijken Inwood en Washington Heights, waar vandaag de dag nog steeds veel Dominicaanse immigranten wonen.