Pamfletten in het Rampjaar 1672

Pamfletten hebben in de geschiedenis vaker een belangrijke rol gespeeld. Zo leidden zij in het Nederlandse Rampjaar (1672) uiteindelijk tot de moord op raadspensionaris Johan de Witt en diens broer Cornelis.

1672 staat in Nederland bekend als het Rampjaar omdat de Republiek der Verenigde Nederlanden in dat jaar werd aangevallen door Engeland, Frankrijk onder leiding van Zonnekoning Lodewijk XIV en de bisdommen Münster en Keulen.

Verspreiding van pamfletten

Door de steeds verdergaande verspreiding van drukwerk was in de 17e eeuw een ontwikkeling aan de gang die nu bekend staat als de ‘informatierevolutie’. Het werd voor mensen eenvoudiger om geschreven drukwerk te verspreiden en het aantal mensen dat kon lezen nam toe. Dit kwam in 1672 naar voren bij de verspreiding van een groot aantal politiek getinte pamfletten. Mensen in Amsterdam en andere steden in de huidige Randstad werden via pamfletten op de hoogte gehouden van de oorlogsontwikkelingen in de rest van het land. Zo vielen steden als Arnhem en Utrecht al snel in handen van de Fransen, wat voor veel onrust zorgde in Amsterdam.

Moord op de gebroeders De Witt

De onvrede tegenover Johan de Witt, die de schuld kreeg van het Rampjaar, nam toe, wat uiteindelijk op 20 augustus 1672 leidde tot de gruwelijke moord op Johan en zijn broer Cornelis. Tot deze daad werd met pamfletten opgeroepen. ’s Ochtends verscheen er bijvoorbeeld een pamflet op de deur van de Nieuwe Kerk in Den Haag waarin stond: “Belsebub schrijft uit de Hel / Dat Kees [Cornelis] de Wit haast komen zei / Hij wacht hem in korte dagen / Maar zijn kop moet eerst zijn afgeslagen / En zijn broer is ook een schelm”. De schrijver van dit pamflet riep dus op tot de moord op Cornelis en Johan de Witt, die na hun dood zeker in de hel terecht zouden komen.

Na de moord op de gebroeders De Witt nam stadhouder Willem III de macht in de Republiek over en keerde het tij voor de Nederlanden.

Leestip:

Moord gebroeders de witt Vaderland en vrede 1672-1713 – Publiciteit over de Nederlandse Republiek in oorlog
Auteur: Donald Haks,
ISBN: 9789087043377
Uitgever: Verloren
Winkelprijs: €29,–