Sinterklaas in de crisisjaren

In de jaren ’30 werd Nederland geteisterd door een economische crisis. Juist in deze jaren werd het Sinterklaasfeest voor het eerst overal in het land op min of meer dezelfde wijze gevierd. De crisis had op verschillende manieren invloed op de invulling die aan het Sinterklaasfeest werd gegeven.

Tot in de eerste helft van de 20e eeuw bestonden er in Nederland geen duidelijke afspraken over hoe het Sinterklaasfeest gevierd moest worden. De pakjesavond zoals we die nu kennen bestond voornamelijk in de meer stedelijke gebieden in de Randstad. In deze jaren werd echter steeds meer belang gehecht aan het behoud van nationale tradities. Dit was te danken aan de toenemende trek naar de steden en de gevolgen van de industrialisatie. Daarom werd gezocht naar nieuwe volksgebruiken die konden leidingen tot onderlinge verbondenheid. Dus werd er ook naar een landelijke manier gezocht om Sinterklaas te vieren.

Sociale binding

In de eerste helft van de 20e eeuw werd er onder volwassenen ook wel Sinterklaas gevierd, maar dan ging het puur om mensen die al een sterke sociale binding hadden en bleef het dus in kleine kring. Er was een duidelijke scheiding waarneembaar tussen sociale klassen bij het vieren van Sinterklaas. In het algemeen waren werkgevers degenen die de cadeaus uitdeelden en waren werknemers degenen die deze cadeaus in ontvangst namen. De werkgevers wilden hiermee laten zien dat ze solidair waren ten opzichte van hun werknemers en probeerden de werknemers op deze manier aan zich te binden.

Hart onder de riem

In de crisisjaren werd het Sinterklaasfeest aangegrepen om kinderen te helpen die nog in Sinterklaas geloofden en veel last van de crisis hadden. Dit leidde er bijvoorbeeld toe dat er voor achtergestelde kinderen inzamelingsacties werden georganiseerd, waar geschenken aan de kinderen werden gegeven. Tot deze groep behoorden voornamelijk kinderen die op scholen voor armen zaten en kinderen die op scholen voor gehandicapten zaten. De eerste Amsterdamse intocht van Sinterklaas in 1934 vond ook plaats tijdens de crisis en diende als lichtpunt in barre tijden.

Opvoedkundig element

In de jaren voor de oorlog had het Sinterklaasfeest voor kinderen nog veel meer een opvoedkundig element dan het tegenwoordig heeft. Alleen de kinderen die nog echt in Sinterklaas geloofden kregen cadeaus en stoute kinderen kregen niets en werden bang gemaakt. Sinterklaas was in de jaren voor de oorlog vaak slechts vergezeld door één Zwarte Piet, hij was zelf degene die de kinderen cadeaus gaf en ook degene die de mogelijke straffen uitdeelde aan de stoute kinderen.

Commercialisering

Ook vlak na de Tweede Wereldoorlog werd het Sinterklaasfeest aangegrepen om de slachtoffers van de oorlog te helpen. Pas in de jaren na de wederopbouw ontwikkelde het feest zich tot zijn huidige vorm. Het opvoedkundige element werd losgelaten en Sinterklaas werd een wat verstrooide man die zijn Zwarte Pieten nodig had om hem bij te staan. Ook werd het meer een feest voor iedereen. Kinderen die niet meer in Sinterklaas geloofden begonnen hun ouders cadeaus te geven en konden ook hen door middel van gedichten vermanend toespreken. Dit ging gepaard met groeiende commercialisering van het feest.

Afbeelding:

Sinterklaasintocht in Amsterdam kort na de Tweede Wereldoorlog. Afbeelding: fotocollectie Anefo via www.gahetna.nl