Hoe badeendjes hielpen met het in kaart brengen van zeestromen

Aan het begin van de jaren ’90 van de vorige eeuw wisten wetenschappers nog niet precies hoe oceaanstromen nou daadwerkelijk liepen. Hier kwam in 1992 verandering in, toen een container vol met rubberen eendjes in de zee belandde. Vervolgens hebben deze eendjes de wetenschap geholpen met uitvogelen hoe de oceaanstromen liepen. 

Friendly Floatees raken los op zee

Begin januari 1992 vertrok een vrachtschip uit Hong Kong met als bestemming de Amerikaanse stad Seattle. Niet lang na vertrek, op 10 januari, belandde het schip in een storm, waarbij twaalf grote zeecontainers kapot gingen en de inhoud ervan de oceaan in waaide. Een deel van deze zeecontainers had een opmerkelijke inhoud; duizenden doosjes met in elk doosje vier verschillende rubberen en plastic badspeeltjes: een gele eend, een rode otter, een groene kikker en een blauwe schildpad. De kartonnen doosjes bezweken snel door het zeewater, waardoor snel 28.800 verschillende badspeeltjes in de oceaan dobberden. Doordat de zogeheten Friendly Floatees geen gat hadden, zoals bij de meeste rubberen speeltjes wel het geval was, kwam er geen water in en bleven de eenden, otters, kikkers en schildpadden drijven.

Curtis Ebbesmeyer zet netwerk op voor onderzoek

Al snel dobberden de duizenden speeltjes alle kanten op. Daarmee leek een natuurramp in de maak, maar uitgerekend een oceanograaf zag een kans om uit het ongeluk toch nog iets positiefs te halen. Oceanograaf Curtis Ebbesmeyer deed al jarenlang onderzoek naar oceaanstromen, waarbij hij op zee verloren voorwerpen en speciale boeien probeerde te volgen. Het nadeel hiervan was dat slechts zo’n 2% van de verloren voorwerpen weer aan land kwam. Hierdoor kon Ebbesmeyer te weinig data verzamelen om zijn hypothese te bevestigen of te verwerpen. Ook van de speciale boeien was het lastig na te gaan waar ze zich precies bevonden. Andere betrouwbare en duurzame manieren om achter de loop van de oceaanstromen te komen, kostten echter veel geld. Ebbesmeyer had dit geld niet voor zijn onderzoek, en zijn onderzoek dreigde vast te lopen. De tienduizenden floatees boden echter een grote kans. Zelfs als maar 2% val alle speeltjes aan zou spoelen, betekende dat dat er naar schatting zo’n 600 floatees aan land kwamen. Als Ebbesmeyer die allemaal kon vinden en in kaart kon brengen waar ze aangespoeld waren, had hij meer dan voldoende datapunten om de routes van de oceaanstromen in kaart te brengen.

Ebbesmeyer ging snel aan het werk. De startlocatie van de Frienly Floatees was bekend, hij moest er alleen nog voor zorgen dat hij te weten kwam waar ze zouden aanspoelen. Ebbesmeyer zette daarom een wereldwijd netwerk op, waarbij strandjutters aangespoelde rubberen eendjes, otters, kikkers en schildpadden konden melden. Op deze manier kon de oceanograaf zo goed als gratis kijken waar de badspeeltjes heen dreven en dus of zijn hypothese over de stromingen in de zeeën klopte.

Rondje door de Stille Oceaan

Al binnen enkele maanden kwamen de eerste gegevens binnen. Een groep rubberen speeltjes was aan de Amerikaanse westkust beland. Maar daar bleef het niet bij. Maandenland kreeg Ebbesmeyer meldingen van aangespoelde Floatees. Tien maanden later werden ze in Alaska gespot, zo’n 3200 kilometer vanaf het beginpunt. Vervolgens dobberde een deel van de Floatees via Siberië en Japan terug naar Hong Kong. Dat rondje rondom de Stille Oceaan duurde ongeveer drie jaar voor de dieren van plastic en rubber, twee keer zo snel als eerdere berekeningen voorspelden. Een eerste succes voor Ebbesmeyer was binnen.

Bereiken Atlantische Oceaan duurt langer

Ondanks dat de eerste resultaten positief waren, was Ebbesmeyers onderzoek nog lang niet voltooid. Hij had namelijk alleen nog maar informatie over de oceaanstromen in de Stille Oceaan. Maar acht jaar later, dus in het jaar 2000, doken de kleurrijke speeltjes ook op in de Atlantische Oceaan. De eerste speeltjes die de Atlantische Oceaan op dobberden, hadden een bijzondere route: via het bevroren water ten noorden van Canada. Door de met ijs gevulde zee dobberden de badeendjes een stuk langzamer dan in de open zee, waardoor de oversteek een stuk langer duurde. In 2007, vijftien jaar nadat de eendjes, otters, kikkers en schildpadden in zee waren terechtgekomen, kwam een klein groepje aan in het zuidwesten van het Verenigd Koninkrijk. De gele eendjes en rode otters waren door het zeewater en zonlicht van hun kleur ontdaan, waardoor ze helemaal wit waren geworden. De kleuren van de groene kikkers en blauwe schildpadden mochten wat vervaagd zijn, maar de speeltjes waren alsnog duidelijk te herkennen.

Genoeg speeltjes om conclusies te trekken

Naar alle waarschijnlijkheid dobberen er nog steeds enkele duizenden Friendly Floatees in oceanen rond. Toch heeft Ebbesmeyer door de aan land gekomen plastic en rubberen diertjes genoeg data kunnen verzamelen om conclusies te trekken over hoe de oceaanstromen lopen. Sinds 1992 heeft de oceanografie grote stappen gemaakt met betrekking tot technologie. Tegenwoordig kunnen door middel van GPS-tracking zeestromen veel makkelijker in beeld worden gebracht, maar voor Ebbesmeyer was dit een hele doorbraak. Naar aanleiding van de reis van de badspeeltjes zijn meerdere kinderboeken, liedjes en verhalen gemaakt.

Bronnen:

• Stay Wild: Friendly Floatees: how rubber ducks helped to shape ocean science 
• BBC: How Lego figures and rubber ducks reveal ocean secrets
• IFLScience Limited: 28,000 rubber ducks accidentally embarked on an epic ocean current study in 1992 
• De Groene Amsterammer: Badeendjes zwemmen oceaan over 
• Testerep magazine: ‘Moby duck’ – hoe badspeelgoedjes de wetenschap een handje hielpen 
• Half as interesting: How 29,000 lost rubber ducks helped map the world’s oceans