Oprichting eerste woningbouwvereniging

150 jaar geleden stonden sociaaldemocraten en liberalen mede aan de basis van woningbouwverenigingen. Anno 2013 spijkeren VVD en PvdA de laatste nagels aan de doodskist van de woningcorporaties

Aldus Paulus Jansen van de SP over de nieuwe plannen over inkomensafhankelijke huurverhoging. Met zijn opmerking verwijst hij terug naar het besluit tot de oprichting van de eerste woningbouwvereniging in Nederland op 21 februari 1852.

De eerste Nederlandse woningbouwvereniging werd in Amsterdam opgericht. Halverwege de 19e eeuw had de stad te maken met een enorme toename van het aantal arbeiders. Vanwege het geboorteoverschot en het afbreken van oude panden was er een tekort ontstaan aan goedkope woonruimte. Het gevolg was dat zolders, kelders en binnenplaatsen massaal bewoond werden door arbeidersgezinnen. Tuinen werden volgebouwd met krotten, waar arbeiders met hun familie voor weinig geld woonden. De woonomstandigheden waren erbarmelijk. Door een gebrek aan frisse lucht en licht leden veel bewoners uit deze buurten aan ziektes als cholera en tyfus.

De overheid zag het toen niet als haar taak om in te grijpen. Binnen de hogere klassen begon het besef echter door te dringen dat een verbetering van de woonomstandigheden van arbeiders de krottenwijken en aanverwante problemen zou kunnen verminderen. In 1851 deed een aantal sociaal ingestelde welgestelde Amsterdammers een oproep aan vooraanstaande stadsgenoten om geld in te leggen voor een nog op te richten Vereeniging ten behoeven der Arbeidersklasse te Amsterdam (VAK). Tijdens de oprichtingsvergadering op 21 februari 1852 werd besloten dat het een hoofddoel was om panden aan te kopen en te bouwen die arbeiders en hun gezinnen een goede en gezonde woonplaats verschaften tegen een lage huurprijs.

De VAK startte voortvarend door al tijdens de oprichtingsvergadering grond te kopen. Een jaar later waren de eerste tweekamerwoningen gereed. In de periode van 1852 tot 1900 bouwde de VAK 780 betaalbare woningen. Veel van deze woonruimtes hebben de tand des tijds doorstaan en zijn nu geregistreerd als Rijksmonument. Het Amsterdamse initiatief vond destijds snel navolging in andere steden en vanaf 1902 werd ook vanuit de overheid steun verleend aan dergelijke projecten, door het aannemen van de Woningwet.

Over de nieuwe plannen zegt Jansen dat ze ervoor zullen zorgen dat ‘de hele gedachte achter het systeem wegvalt’. Volgens hem krijgt de sociale huursector met het nieuwe voorstel de keuze tussen kogel en strop: of failliet gaan, of de huur verhogen tot marktconforme prijzen.