Vaticanië - de geheimen van de paus

De geheimen van het Vaticaan

De koepel van de Sint Pieter is al van verre zichtbaar als men door Rome wandelt. Immer aanwezig, wakend over de eeuwige stad, en geen onderdeel van Italië maar van de kleinste en volgens velen meest invloedrijke staat ter wereld: Vaticaanstad. Omgeven door hoge muren en beschermd door Zwitserse gardisten wordt ze beschermd tegen de boze buitenwereld. Juist door dit protectionisme doen Dan Brown-waardige theorieën de ronde over deze stad en haar bewoners. Maar is het daadwerkelijk zo’n mysterieuze stad, vol samenzweringen en complotten, of gewoon een staat als alle anderen? Stijn Fens probeert in zijn boek Vaticanië het Vaticaan te analyseren, om zo deze vraag te beantwoorden en de geheimen van de paus boven water te krijgen.

Evert Verhoeven

In het sterk anekdotische Vaticanië beschrijft Fens de geschiedenis van het Vaticaan van haar begin tot op heden. Binnen het werk komen de meest uiteenlopende onderwerpen voorbij, van de recentste seksschandalen binnen de katholieke kerk tot kledingkeuze van de paus. Opvallend is dat dit werk niet zozeer op chronologie maar meer op thematische wijze is ingedeeld, waardoor de inhoud van het boek goed tot zijn rechtkomt; het is overzichtelijk en feiten worden duidelijk van fictie gescheiden. Maar gelukkig bestaat het boek uit meer dan feiten alleen, aangezien het met name is gebaseerd op de persoonlijke ervaring van Fens met het Vaticaan, waar hij kind aan huis is sinds hij verslag deed van de uitvaart van Johannes Paulus II en het daaropvolgende conclaaf.

Door deze persoonlijke ervaringen krijgt men een bijzonder kijkje achter de schermen van het Vaticaan. Interviews met prominente kardinalen, die naast kerkzaken kennelijk ook andere liefhebberijen hebben (veelal voetbal), een schets van het huishouden en de carrière van Benedictus, een verslag van een diplomatieke reis naar de Verenigde Staten en vele andere zaken geven je als lezer het gevoel er echt bij te zijn.

Naast deze persoonlijke tint is ook de schrijfstijl die Fens hanteert zeer bijzonder. Door middel van stilistisch goede zinnen en de nodige woordspelingen, weet hij ook de soms wat droge geschiedenis van het Vaticaan tot een prachtig verhaal te maken. De plundering van Rome door de troepen van Karel van Bourbon, met daarbij de spectaculaire ontsnapping van Clemens VII, wordt prachtig beschreven en ook het prille begin van het Vaticaan wordt mooi aan de man gebracht. In zijn boek maakt Fens namelijk niet alleen gebruik van eigen ervaring en de standaard geschiedeniswerken, ook maakt hij dankbaar gebruik van contemporaine bronnen over de onderwerpen die hij aansnijdt. Zo werd over de Vaticaanse heuvel door de schrijver Martialis gesteld dat er de slechtste wijnen vandaan kwamen, en had ook Tacitus er weinig lovende woorden voor over. Er kwamen slangen voor en het was een onaangenaam, moerassig gebied waar ziekten vrij spel hadden. Het is een onwerkelijk beeld dat men, als men nu door het Vaticaan loopt, moeilijk voor de geest kan halen. Daarom is het interessant dat het is opgenomen in Vaticanië. Het gaat niet slechts om de pracht en praal van vandaag, maar kijkt verder.

Een bijzondere interesse heeft Fens voor de Nederlandse kardinalen en medewerkers van het Vaticaan. Uit de interviews blijkt niet alleen dat iedereen het een eer vinden er te werken, maar ook dat er ruimte is voor andersdenkenden binnen Vaticaanstad. Er is niet slechts één leer, maar er wordt rustig gediscussieerd over de te varen koers. Wel blijkt uit Fens’ relaas dat we een Nederlandse paus de aankomende tijd niet zullen krijgen. Jammer maar helaas.

Naast vermakelijk is het boek voor historici ook zeer nuttig. Het leert je het reilen en zeilen van de Vaticaanse instanties, inclusief de (beruchte) archiefdienst. Conclaven en documenten worden op een duidelijke manier uitgelegd en samengevat, waardoor de geschiedenis en de Vaticaanse politiek ook voor een leek zeer toegankelijk zijn. Er blijkt zelfs dat de inquisitie onder een andere noemer zijn eeuwenoude werk rustig voortzet.

Het enige wat in het boek teleur stelt is dat pikante pausverhalen uit blijven. Het boek geeft eerder een portrettenreeks van een aantal bijzondere mannen, ieder met hun eigen voorkeuren en ideeën dan dat het in gaat op de schandalen rond het Vaticaan. Schandalen komen kort aan de orde, maar het betreft vooral de uitspattingen van bisschoppen die hier worden vermeld. Zo schijnt dat de Romeinse gay-scene graag wordt bezocht door Vaticaanse priesters en is er ook binnen het Vaticaan de overtuiging dat sommige congregaties vrijwel volledig worden bevolkt door homoseksuelen (vaak omschreven als “van de verkeerde kant”). Dat de schandalen maar een zeer klein plaatsje in het boek krijgen is wellicht ook wel de charme aan dit werk. De focus ligt op de persoonlijke relazen van de mannen achter het pauselijk ambt, waardoor je als lezer sympathie krijgt voor deze laatste absolute heersers van Europa. Ondanks alle aanvallen op de katholieke kerk, ballingschappen, kerkscheuringen en kritiek, heeft ze altijd overleefd. Zelfs al ben je geen katholiek, de passie waarmee de kerk wordt geleid is bijzonder en het feit dat zij immer stand weet te houden, leidt tot niets anders dan respect.

Door persoonlijk relazen in zijn werk op te nemen, geeft Fens een beeld van een dorp, waarin iedereen elkaar kent. Achter alle pracht en praal wordt er gewoon geleefd in Vaticaanstad, wordt er geboren en gestorven, en dat is iets wat men zich eigenlijk niet beseft als men over het plein voor de Sint Pieter slentert. Met dit boek in de hand is het Vaticaan niet meer een zeer exclusieve herenclub, maar een levende stad waar je van gaat houden. Mocht je naar Rome gaan en van plan zijn het Vaticaan te bezoeken, dan is dit boek een must. Een kaartje achterin helpt je een weg te vinden door de stad, terwijl de inhoud de best mogelijke reisgids biedt voor dit bijzondere staatje. Bijzonder, persoonlijk en geweldig geschreven: een absolute aanrader.