Hoe Monopoly gevangen soldaten redde tijdens de Tweede Wereldoorlog

Toen de verwarmingsmonteur Charles Darrow in 1934 het spelletje ‘Monopoly’ bedacht, had hij waarschijnlijk geen al te hoge verwachtingen. Toch is het simpele concept met de vingerhoed en het vrij parkeren inmiddels uitgegroeid tot het best verkopende bordspel allertijden. Bovendien heeft de ‘get out of jail free card’ van Darrow ook nog eens een aantal soldaten het leven gered, zo blijkt uit een opmerkelijk verhaal uit de Tweede Wereldoorlog.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog werden veel Britse piloten neergeschoten boven vijandelijk gebied, waarna de Duitsers ze opsloten als krijgsgevangenen. De bewaking in deze gevangenkampen was streng en de omstandigheden zwaar, maar in navolging met de Geneefse Conventie stonden de Duitsers wel humanitaire hulp toe van goede doelen als het Rode Kruis. Het duurde echter niet lang voordat de geallieerden misbruik begonnen te maken van deze liefdadigheid om in het geniep goederen te versturen die soldaten konden helpen bij een eventuele ontsnapping uit de krijgsgevangenis.

Verborgen boodschappen

In Groot-Brittannië werd zelfs een compleet nieuwe organisatie opgezet om de gevangen achter de vijandelijke linies te helpen: The British Directorate of Military Intelligence Section 9 ofwel MI9. Om de positie van het Rode Kruis niet in gevaar te brengen zetten de Britten met behulp van vervalste aktes en verzonnen adressen hun eigen nep-liefdadigheidsinstellingen op en gebruikten deze vervolgens om ontsnappingsmateriaal naar de soldaten te sturen. Zo werden er geheime boodschappen geschreven op zakdoekjes en verstopte men papieren landkaarten in de holle hielen van kaplaarzen.

Bordspelletjes

Na verloop van tijd kwamen de Duitsers deze praktijken echter op het spoor en werden de liefdadigheidszendingen steeds beter gecontroleerd. Geheime boodschappen en verborgen holtes werden daarbij vaak eenvoudig ontdekt, en dus moest de MI9 iets anders verzinnen. Na een lange zoektocht kwamen zij uiteindelijk terecht bij John Waddington, de Britse exploitant van het Amerikaanse spelletje Monopoly. Britse krijgsgevangenen mochten van hun Duitse bewakers namelijk ook spelletjes ontvangen, aangezien dit ze rustig hield en daarmee de kans op onrust en opstanden verkleinde.

Monopoly

Het bordspel Monopoly bleek al snel uitermate geschikt voor de geniepige doeleinden van MI9. Zo bevatte het speelbord genoeg tekst en plaatjes om geheime boodschappen in te verstoppen en besteedden de Duitse soldaten relatief weinig aandacht aan het controleren van het ‘onschuldige’ bordspel. Bovendien had de Britse variant van Waddington nog één ander groot voordeel: het grote bord was niet gemaakt van papier, maar van (gelamineerd) zijde. Dit materiaal had als grote voordelen dat het bestand was tegen water en dat het niet ritselde als je het plots in je zak moest verstoppen, beide eigenschappen die handig van pas kwamen tijdens een gevangenisontsnapping.

Geheimcode

Na enkele succesvolle tests groeide Monopoly al snel uit tot een van de belangrijkste middelen van MI9. Britse vliegeniers kregen voor hun vertrek op missie te horen dat ze, in het onfortuinlijke geval dat ze gevangen werden genomen, uit moesten kijken naar een Monopoly-spel. De geheime varianten van MI9 waren te herkennen aan een kleine rode punt op het ‘vrij parkeren’ vakje, een eenvoudig tekentje dat door een controlerende Duitse soldaat ongetwijfeld afgeschreven zou worden als een drukfout.

Mocht de krijgsgevangene daadwerkelijk in het bezit zijn van een MI9 Monopoly-set, dan kon hij vervolgens aan een reeks andere tekens aflezen welke kaart er precies verborgen zat in het speelbord. Zo stond een rondje achter Marylebone Station (Station West) voor Italië, betekende een punt achter ‘Vrij Parkeren’ Noord-Frankrijk en hield een soortgelijk letterteken achter Mayfair (Kalverstraat) in dat men een kaart van Scandinavië en Duitsland in handen had.

Monopolygeld

Naar verluidt was het Monopoly-project zo succesvol dat MI9 in de loop der jaren steeds meer hulpmiddelen in de speeldozen ging verstoppen. Zo verwerkte men kompassen en metaalvijltjes in de speelfiguren en waren sommige vingerhoeden en slagslepen zelfs gemaakt van puur goud, waardoor ze gebruikt konden worden om bewakers mee om te kopen. Het sterkste verhaal, afkomstig van een voormalig medewerker van Waddington’s fabriek, wil dat de Britten er op een gegeven moment achter kwamen dat de Duitsers het spel zo slecht controleerden dat ze zelfs echte Duitse Marken verstopten tussen het waardeloze Monopolygeld.

Of dit laatste verhaal echt op waarheid berust laten de meeste historici in het midden, maar wel durven zij met zekerheid te stellen dat Monopoly en fabrikant John Waddington verantwoordelijk zijn geweest voor de succesvolle ontsnapping van duizenden geallieerde soldaten. Een leuke historische gedachte voor als u op een regenachtige zondagmiddag weer eens besluit de Monopoly-doos uit de kast trekken.