Zimbabwe: vanaf de onafhankelijkheid tot het aantreden van Mugabe

Op 31 juli 2013 vinden in Zimbabwe verkiezingen plaats. De inmiddels 89-jarige Robert Mugabe is al 33 jaar aan de macht in het land en heeft zich opnieuw verkiesbaar gesteld. Tijd om een overzicht te geven van Zimbabwe rond de onafhankelijkheid in de jaren ‘60, de sancties van de Verenigde Naties en de guerrillaoorlog in de jaren ‘70 tot het  aantreden van Mugabe in 1980.

In 1889 kreeg de Britse South Africa Company (SAC) onder leiding van Cecil John Rhodes van de Britse overheid toestemming een gebied in het zuiden van Afrika te regeren. De regio werd Zuid-Rhodesië genoemd, naar de leider van de SAC. In 1923 werd Zuid-Rhodesië officieel onderdeel van het Britse Rijk, maar bleef in grote mate zelfstandig. De blanke kolonisten hadden in het land de macht in handen, waardoor de zwarte inheemse bevolking nauwelijks voordeel had van de economische ontwikkeling van het land.

Federatie van Rhodesië en Nyasaland

De Britten besloten in 1953 om Zuid-Rhodesië, Noord-Rhodesië (Zambia) en Nyasaland (Malawi) samen te voegen tot de Federatie van Rhodesië en Nyasaland. Het hoopte daarmee meer economisch voordeel uit de landen te kunnen halen. De oprichting van de federatie gaf echter ook problemen, omdat de drie delen van het land op politiek niveau niet gelijk waren aan elkaar. Dat zorgde voor onderlinge spanningen, vooral omdat de zwarte bevolking nauwelijks iets te vertellen had in de nieuwe federatie.

Ian Smith en de onafhankelijkheidsverklaring

Groot-Brittannië beëindigde in 1963 de federatie. Zambia en Malawi werden onafhankelijk en kregen een gekozen zwarte regering. Zuid-Rhodesië bleef daarentegen verbonden aan de Britten. De blanke suprematistische Ian Smith werd verrassend gekozen tot premier van Rhodesië en vroeg meteen om onafhankelijkheid bij de Britten. Die waren daartoe bereid, maar wilden eerst zien dat Smith stappen ondernam om Zuid-Rhodesië te democratiseren en de Afrikaanse bevolking invloed te geven.

Mugabe opgepakt

Smith had namelijk Joshua Nkomo en Robert Mugabe op laten pakken, waardoor de laatste tot 1974 vastzat. Die twee mannen leidden namelijk respectievelijk de Afrikaanse politieke partijen Zimbabwe African People’s Union (ZAPU) en de Zimbabwe African National Union (ZANU). Ian Smith wilde niet aan de wensen van de Britten voldoen en riep op 11 november 1965 de onafhankelijkheid uit.

Britse reactie en guerrillaoorlog in Zimbabwe

De Britse regering was verrast door de actie van Smith, maar besloot geen geweld te gebruiken om zijn macht te handhaven. Groot-Brittannië riep de rest van de wereld op de regering van Rhodesië niet te erkennen en financiële sancties op te leggen. Ook de Verenigde Naties deed dat, waardoor in 1968 vrijwel alle handel met Rhodesië was gestopt. De zwarte bevolking van het land kwam vanaf de jaren ’70 steeds meer in opstand tegen de regering. De ZAPU en ZANU verenigden zich in het ‘Patriottisch Front’ en begonnen met een guerrillaoorlog tegen de regering van Smith.

Einde van regering Smith en begin van Zimbabwe

Ian Smith zag in 1978 in dat zijn land door de economische embargo’s, internationale druk en interne onrust ernstig verzwakt was en stemde in met algemene verkiezingen in 1979.  Het ‘Patriottisch Front’ van Nkomo en Mugabe was echter uitgesloten van deelname door Smith, waardoor de verkiezingen geen oplossing bleken. De Britse regering nam voor korte tijd de macht in Rhodesië over en bij vredesonderhandelingen in Londen in december 1979 kwam een nieuwe grondwet tot stand waarin het de rechten van de minderheden vastlegde.

Robert Mugabe wordt president

In 1980 volgde onder toezicht van de Britten vrije verkiezingen die Robert Mugabe als winnaar opleverden. Op 18 april 1980 kreeg Zimbabwe, zoals het land voortaan zou gaan heten, internationale erkenning. Een langdurige oplossing voor de problemen in het land vormden de verkiezingen niet, want al gauw breidde Mugabe zijn macht sterk uit en groeide hij uit tot een absolute machthebber. Hoewel inmiddels opnieuw verkiezingen worden gehouden in het land weet de 89-jarige Mugabe nog altijd zijn macht te consolideren.