Oprichting Zentralstelle für jüdische Auswanderung

Op 31 maart 1941 wordt op last van Arthur Seyss-Inquart het Zentralstelle für jüdische Auswanderung (Centraal bureau voor Joodse emigratie) in gebruik genomen.  De Zentralstelle organiseerde van begin 1941 tot eind 1943 de deportatie van Nederlandse Joden.

Oprichting Zentralstelle

Nederland gaf zich op 14 mei 1940 over aan de Duitsers. Binnen enkele weken werd een Duits bestuur opgezet onder leiding van de Oostenrijkse jurist Dr. Arthur Seyss-Inquart.

Bij de Jodenvervolging waren verschillende Duitse organisaties betrokken, zoals de Duitse politie en de SS. In 1941 werd daar de Zentralstelle aan toegevoegd. Deze werd op 31 maart 1941 opgericht op verzoek van Seys-Inquart en op bevel van de SS-er Reinhard Heydrich. De oprichting werd nooit officieel aangekondigd. Het bureau was gevestigd in een voormalige school aan het Adama van Scheltemaplein, tegenover de Sicherheitspolizei und SD in de Euterpestraat in Amsterdam.

De Zentralstelle ging pas vanaf 15 september 1941 op grote schaal activiteiten uitvoeren. Op die dag vaardigde de in Nederland hoogste vertegenwoordig van de SS, Hanns Albin Rauter de Anordnung über das Auftreten von Juden in der Öffentlichkeit ('Regeling betreffende de positie van Joden in het openbare leven'), uit.

Taken Zentralstelle

Het officiële hoofd van de Zentralstelle was Willy Lages, maar alles werd in feite geregeld door de tweede man van de organisatie: Ferdinand aus der Fünten. In de Zentralstelle vonden de laatste voorbereidingen plaats voor de deportatie van Joden naar concentratiekampen in Duitsland en Polen. Hier werden bovendien de Joden verzameld die gedeporteerd werden. Uit ooggetuigenverslagen blijkt dat het een enorme chaos was in het gebouw. Vooral kinderen en baby’s waren onrustig en huilden de hele nacht door.

In eerste instantie had de Zentralstelle drie taken, namelijk het oppakken van Joden, hun gemeenschap in de gaten houden en hun emigratie te begeleiden. Op 3 februari 1942 werden de taken aangepast en moest het bureau zich onder meer bezig houden met die Vorbereitung der Endlösung, netjes verwoord de voorbereiding van de definitieve maatregelen. Het Zentralstelle was de belangrijkste organisatie van de Jodenvervolging.

Het bureau was overigens niet alleen aanwezig in Amsterdam, ook Praag en Wenen hadden hun eigen Zentralstelle.