Historische klokkenluiders

Edward Snowden is sinds juni 2013 op de vlucht voor de Amerikaanse autoriteiten nadat hij spionagegegevens van de NSA openbaar had gemaakt. Snowden is niet de eerste klokkenluider die vreest voor zijn veiligheid en vrijheid, velen gingen hem voor.

Klokkenluiden

De term klokkenluiden verwijst naar het luiden van de klokken om alarm te slaan. Een klokkenluider is iemand die illegale, onethische of oneerlijke praktijken binnen een instelling bekend maakt. Zo’n persoon kan er voor kiezen deze zaken intern aan de kaak te stellen of extern door middel van de pers. Klokkenluiders geven vaak hun eigen belang op voor het ‘grotere goed’ en worden geregeld tegengewerkt in hun bekendmakingsproces. Veel bedrijven en overheden hebben regels die het klokkenluiden tegenwerken, zoals het afzweren van een eed, geheimhoudingsverklaringen en boetes.

Eduard Douwes Dekker en de misstanden in Nederlands-Indië

Eduard Douwes Dekker kan een klokkenluider avant la lettre worden genoemd. Onder zijn pseudoniem Multatuli legde hij de misstanden in koloniaal Nederlands-Indië bloot in zijn boek Max Havelaar in 1860. In romanvorm stelde Dekker de uitbuiting van de lokale bevolking door Nederlandse kolonisten aan de kaak.

Mark Felt en het Watergateschandaal

Tijdens de verkiezingsstrijd in 1972 stonden de republikein Richard Nixon en de democratische George McCovern lijnrecht tegenover elkaar. Gedurende de campagne bleken de republikeinen over inside information van de democraten te beschikken. De Amerikaanse krant Washington Post kwam na de verkiezingen met informatie over afluister- en intimidatiepraktijken door de FBI en CIA in opdracht van president Nixon. In juni 1972 was onder andere een inval gedaan in het democratische hoofdkwartier van het Watergatecomplex waarna er afluisterapparatuur werd geïnstalleerd. De bron die de Washington Post voorzag van deze informatie was de voormalige FBI-agent Mark Felt. Felt heeft jarenlang ontkent de klokkenluider te zijn geweest van het Watergateschandaal, maar hij gaf in mei 2005 op 91-jarige leeftijd toe dat hij de man achter de codenaam Deep Throat was.

Mordechai Vanunu en de Israëlische kernwapens

De Israëlische nucleaire technicus Mordechai Vanunu kwam in 1986 naar buiten met informatie over onder meer Israëlische kernwapens. Vanunu werd kort nadat hij de Britse pers had ingelicht opgepakt in Italië door de Israëlische geheime dienst Mossad. Na een niet-publiek proces werd hij veroordeeld tot achttien jaar celstraf, waarvan hij elf jaar in zijn eentje doorbracht zodat hij niet nog meer informatie kon delen met anderen. In 2004 kwam hij vrij, maar datzelfde jaar werd hij nogmaals opgepakt vanwege het vermoedelijk lekken van overheidsgeheimen. Sinds 1987 wordt Vanunu jaarlijks genomineerd voor de Nobelprijs voor de Vrede.

Ad Bos en de bouwfraude

De Nederlandse ondernemer Ad Bos was in de jaren tachtig en negentig technisch directeur van het bouwbedrijf Koop Holding. Gedurende zijn carrière als directeur bleek dat aannemers onderlinge deals sloten aangaande overheidsprojecten. Bos trok aan de bel aan het einde van de jaren negentig en toen bleek dat er veel illegaal betalingsverkeer was geweest in de bouwsector en ambtenaren waren omgekocht. Er volgde een parlementaire enquête in 2002 waarbij vastgesteld werd dat Bos te weinig bewijs had om de corruptie in de ambtenarij te bewijzen. Bos zijn carrière was geruïneerd en hij zat in de financiële problemen door zijn klokkenluiden waardoor hij genoodzaakt was met zijn vrouw in een caravan te wonen. Pas in 2009 heeft de Nederlandse staat een schadevergoeding aan hem uitgekeerd; het is niet bekend om wat voor bedrag dit gaat.

Julian Assange en Wikileaks

De Australische journalist en hacker Julian Assange richtte in 2006 de website WikiLeaks op. Op WikiLeaks werden vanaf 2007 meer dan een miljoen geheime internationale documenten online gezet die inzage gaven in onder andere geheime diensten, het bankwezen en politici. Door de onthullende aard van de informatie lopen er vele arrestatiebevelen tegen Assange.

Edward Snowden en de NSA

Snowden, die momenteel nog in Rusland verblijft, werd in juni 2013 bekend als de klokkenluider die de afluisterpraktijken van de NSA ontmantelde. Met name zijn Powerpoint-presentatie, waarin hij uitlegt hoe de NSA wereldwijde communicatiestromen aftapt en internationale politici bespioneert en afluistert, werden wereldnieuws. Ten tijde van de bekendwording van zijn informatie zat Snowden in Hong Kong, maar hij vloog die dag nog naar Moskou. De Verenigde Staten hebben een arrestatiebevel voor Snowden lopen waardoor zijn beweging zeer beperkt is. Ondanks zijn benarde positie is Snowden niet van plan te stoppen met het delen van geheime informatie met het grote publiek.