Geschiedenis van het Impressionisme

Op 3 september 2014 berichtte de Volkskrant dat de astronoom Donald Olson heeft vastgesteld dat het impressionisme op woensdag 13 november 1872 - half acht ’s morgens om precies te zijn - werd geboren. Volgens Olson was dat het moment waarop Claude Monet vanuit een hotelkamer in Le Havre de zonsopgang waarnam die hij vastlegde op het schilderij Impression, Soleil Levant. Het impressionisme was een belangrijke kunststroming aan het eind van de negentiende en begin twintigste eeuw.

Académie des Beaux-Arts

Een echt geboortemoment van een kunststijl valt natuurlijk niet vast te stellen. Voordat Monet dit schilderij maakte, werd er immers al kunst gemaakt op de vluchtige manier die het impressionisme kenmerkte. De vernieuwde schildertechniek, waarbij de kunstenaars met losse, korte verfstreken alledaagse beelden vastlegden, kwam ongeveer op vanaf de jaren zestig van de negentiende eeuw. Verschillende schilders trokken toen al naar buiten om de omgeving in haar moment snel op het schilderdoek vast te leggen. Om als schilder een naam op te bouwen diende je je schilderijen in Frankrijk in de Salon van de Académie des Beaux-Arts tentoon te stellen. De jury van deze salon was echter streng. Realistische en neoclassicistische werken werden toegelaten, maar te veel naakt werd bijvoorbeeld niet geaccepteerd. Schilders die niet de objectieve werkelijkheid probeerden vast te leggen maar zich richtten op enkel gevoelens en ervaringen, kwamen sowieso niet in aanmerking.

Salon des Refusés

Omdat steeds meer schilders zich hadden toegelegd op nieuwe schildermethoden werden bij de Academie ook vaker schilderijen geweigerd. Toen dit in 1863 was opgelopen tot meer dan de helft van de ingezonden kunstwerken, tekenden verschillende kunstenaars protest aan. Dit leidde ertoe dat keizer Napoleon III een nieuwe salon liet openen voor door de Académie des Beaux-Arts geweigerde kunstwerken: de Salon des Refusés. Hoewel er op deze salon wel werd geëxposeerd, vond niet iedere kunstenaar het leuk om als geweigerd te boek te staan.

Société anonyme des artistes

Het aantal schilderijen dat bij de salon van 1873 werd ingezonden was karig en weinig schilders wisten naam te maken nadat hun schilderijen hier gehangen hadden. Een groep schilders besloot het daarom anders aan te pakken en richtte daarom op 27 december van dat jaar de Société anonyme des artistes, peintres, sculpteurs, graveurs etc. op. Ook Claude Monet hoorde bij deze groep. Van 15 april tot 15 mei 1874 hield de Société anonyme een eigen tentoonstelling. Iedere kunstenaar die 60 franc betaalde, kreeg een plekje om zijn schilderijen te exposeren. 3.500 betalende bezoekers zouden uiteindelijk de expositie bezoeken. Dit was geen slecht aantal, zeker omdat de pers niet bepaald was te spreken over de tentoongestelde schilderijen. De journalist Louis Leroy noemde de leden van de Société anonyme een stelletje ‘impressionisten’ en schreef dat “behangpapier in zijn eerste, ruwe fase [..] meer af [was] dan [Monets] zeegezicht”. Veel bezoekers waren ook gechoqueerd door de schilderijen die ze hadden gezien.

Paul Durand-Ruel

Mede door toedoen van de kunsthandelaar Paul Durand-Ruel konden de impressionisten hun slechte naam van zich af schudden. Durand-Ruel wist in het buitenland succesvolle exposities te organiseren die een positieve impact hadden op de kritiek op de schilderijen in Frankrijk. De impressionisten kregen ook steeds meer schilderijen verkocht aan mensen die in die periode net tot de bourgeoisie waren toegetreden. Omdat de schilderijen vanwege hun minder grote afmetingen gemakkelijker pasten in de nieuwe herenhuizen die deze groep had gekocht, vonden ze hier gretig aftrek.

Impressionisme raakt ingeburgerd

In de jaren tachtig van de negentiende eeuw raakte het impressionisme volledig ingeburgerd in de westerse samenleving. Hoewel de meeste schilders in Frankrijk zich al weer op andere technieken richtten, begonnen bijvoorbeeld enkele schilders in Nederland, die bekend stonden als de tweede generatie ‘Haagse scholers’, met het maken van impressionistische schilderijen. In de VS voelden opvallend veel vrouwen zich aangetrokken tot de kunststroming. Deze vrouwen hadden na de Amerikaanse Burgeroorlog vaak een kunstopleiding in Frankrijk gevolgd. Tot het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog bleef het impressionisme hierdoor een belangrijke stroming.