Schoenen door de eeuwen heen

We dragen ze elke dag en stereotypisch kunnen vrouwen er vaak maar geen genoeg van krijgen: schoenen. We zijn zo aan deze voetbekleding gewend dat we raar opkijken als iemand op straat zonder rondloopt. Schoenen zijn er in alle soorten en maten en voor elke gelegenheid kan een ander paar aangetrokken worden. Schoenen worden al sinds mensenheugenis gedragen, maar de functie veranderde door de eeuwen heen.

Prehistorie

Aangenomen wordt dat in de periode 15.000 – 12.000 voor Christus schoeisel voor het eerst in gebruik genomen werd. Deze ‘schoenen’ waren gemaakt van dierenhuiden en voornamelijk bedoeld als bescherming tegen de kou. De huid maakte men schoon met vuurstenen en werd ingewreven met vet of rode oker, een pigment dat ook werd gebruikt bij het maken van wandschilderingen. Hierdoor kreeg het leer een soepele pasvorm. Dit werd vervolgens met een soort riempje om de voeten gebonden.

Egypte – rieten vrouwenschoenen

In de oude Egyptische samenleving waren schoenen niet zozeer van praktisch nut, maar veeleer een statussymbool voor de hogere klassen. Op blote voeten lopen was vrij normaal en pas na ca. 1500 voor Christus werd het geleidelijk aan gebruikelijker schoenen te dragen. Rijkere mannen droegen schoeisel van zacht leer, vaak versierd met goud en juwelen. Vrouwen gebruikten gevlochten riet om de voeten te bekleden. Farao’s moesten in de Egyptische samenleving laten zien dat zij boven de rest stonden. Dit deden zij onder andere door middel van sandalen van papyrus of zacht leer met een opgekrulde punt. Slaven en de allerarmsten mochten geen schoenen dragen. Zo werden rijk en arm door middel van schoeisel onderscheden van elkaar.

Grieken en Romeinen – veel riempjes

In de Klassieke Oudheid waren sandalen gemeengoed. De Griekse sandalen waren vaak erg eenvoudig en bestonden uit een veelvoud van riempjes die over de voet (en soms ook enkel) vastgemaakt werden. Iedereen droeg dit schoeisel en zelfs de Griekse goden werden afgebeeld met de sandaal. Net als in de oude Egyptische samenleving droegen slaven geen schoenen. Ook kinderen droegen vaak geen schoeisel. Vrouwen droegen de sandalen ook, maar gebruikten hierbij soms hoge kurkzolen om langer en slanker te lijken. Deze sandalenmode werd overgenomen door de Romeinen, toen deze Griekenland opnamen in het Romeinse Rijk. Vooral rijke Romeinen hechtten veel belang aan hun schoeisel. Vaak was dit het duurste onderdeel van hun kledij en lieten zij beroemde kunstenaars hun schoenenontwerpen. Meestal werden de schoenen samen met de eigenaren begraven. Naast de sandalen namen de minderbedeelden en boeren ook de schoenen van ruwe huid over, die ook al door de Grieken werden gedragen. Sommige Italiaanse boeren zweren hier vandaag de dag nog steeds bij.

Middeleeuwen – spitse neuzen

Over schoenen uit de Middeleeuwen is niet bijzonder veel bekend. Wel is bekend dat de lange spitse neus zijn populariteit herwon in Europa na 1200. Deze zogenaamde snavelschoenen waren waarschijnlijk een idee dat kruisvaarders meenamen uit het Midden-Oosten. In sommige gevallen werd de punt zo lang dat deze op kniehoogte moest worden vastgemaakt aan het been. Ook hier diende de schoen als statussymbool: hoe langer de punt, hoe belangrijker iemand was. Wel nieuw in deze tijd waren de vele verschillende sluitingen: riemen, knoopveters, rijgveters, leren knoppen en gespen.

Zestiende e& zeventiende eeuw – hoge hakken

In de zestiende eeuw werden de koemuil, hoornschoen en bereklauw populair. Alle drie de schoenen waren ronduit opmerkelijk te noemen. In de schoenen werden spleten gemaakt voor bewegingsvrijheid en (nog belangrijker) om de gekleurde kousen – die rijkere mensen eronder droegen – te showen. In 1580 werd door koning Hendrik III van Frankrijk de hoge hak geïntroduceerd. Frankrijk was in deze eeuwen voorloper op het gebied van schoenen en Lodewijk XIV mag een heuse modekoning genoemd worden. Zijn hof in Versailles was toonaangevend, waarbij de hakken steeds hoger werden. Ook dit had te maken met status, want hieraan kon je zien of iemand van adel was of niet. Toen ‘gewone stervelingen’ dit hof na gingen doen, was de hak overal op straat te vinden. Om zich te onderscheiden ging de adel daarom overschoenen dragen, die ook weer hakken hadden.

Achttiende & negentiende eeuw – sportieve schoenen

Frankrijk bleef lange tijd toonaangevend en bepaalde ook in de achttiende eeuw het modebeeld. Na de Franse Revolutie werd eenvoud en vaderlandsliefde echter belangrijker. Omdat de adel in diskrediet raakte, verdween ook de hoge hak van het toneel. Zwarte, sportieve schoenen waren de nieuwe mode in Engeland en dit waaide al snel over naar andere Europese landen. Dit beeld zette zich door in de negentiende eeuw, waar soberheid en zwart nog steeds leidraad vormde voor de Europese mode. Bottines, enkellaarsjes met een vetersluiting opzij, waren populair onder zowel vrouwen als mannen. Ook de hak deed opnieuw zijn intrede en voor het eerst werden sportschoenen gemaakt voor verschillende sporten, uiteraard alleen voor de rijke mensen. Nadat rond 1850 de naaimachine in gebruik werd genomen, werden laarzen goedkoper en daardoor meer gedragen door de arbeidersklasse. Ook de veter werd steeds populairder.

Twintigste & éénentwintigste eeuw – alles is mogelijk

De mode uit de negentiende eeuw was vooral onder mannen nog steeds erg populair gedurende de twintigste eeuw. Veel veranderde er dan ook niet aan de mannenschoenen (de Flowerpower periode in de jaren zeventig daargelaten, waarin eigenlijk alles mogelijk was). Bij de vrouwenschoen veranderde de mode niet zozeer in iets geheel anders, maar werd de keuze simpelweg uitgebreid. Hoge hakken werden afgewisseld met plateauzolen of juist platte schoenen. Modetrends duurden korter dan in de voorgaande eeuwen, waardoor geen eenduidig modebeeld voor deze eeuw is aan te wijzen. Schoenen konden gemaakt worden van allerlei materialen en in honderden kleuren. Wie weet beleeft de schoen van ruwe huid nog eens een heropleving in onze postmoderne 21e eeuw