Oedipus: slachtoffer van het lot

Oedipus: de verstoten baby die het slachtoffer werd van het lot. Zijn verhaal is een bekende Mythe. En waarom vernoemde Freud een complex naar hem?

Laïos en Iokaste

De Griekse stad Thebe werd geregeerd door koning Laïos en zijn vrouw Iokaste. De twee hadden een goede relatie en leken een perfect leven te leiden. Toch hadden zij te kampen met een groot probleem: Iokaste werd maar niet zwanger. Ten einde raad begaf Laïos zich naar het voorspellende orakel van Delphi, waar hij de priesteres om raad vroeg. De goden leken de koning goed gezind, toen hij te horen kreeg dat hij inderdaad een zoon mocht verwachten. Echter was de blijdschap van Laïos van korte duur, toen hij te horen kreeg dat zijn zoon hem zou vermoorden. Toen Iokaste een tijd later inderdaad hun eerste zoon baarde, besloten de twee dat het kind niet verder zou mogen leven, uit angst voor de vadermoord die zou volgen.

Oedipus: de zwelvoet

Iokaste en Laïos doorboorden de voetjes van hun baby en bonden zijn enkels aan elkaar. Vervolgens gaven zij een herder de opdracht het kind achter te laten in de bergen. De herder kon dit niet over zijn hart verkrijgen en gaf het kind aan een andere herder. Deze besloot de baby de naam Oedipus – zwelvoet – te geven en gaf het kind tenslotte aan de koning van Korinthe, Polybos.

‘Je vermoordt je vader en trouwt je moeder’

Oedipus groeide op in de veronderstelling dat Polybos zijn vader was en had een gelukkige jeugd. Toen hem op een dag door een dronkaard verteld werd dat Polybos niet zijn echte vader was, raakte hij in de war. Ook Oedipus begaf zich naar het orakel van Delphi, alwaar hem een afschuwelijke voorspelling gedaan werd. Oedipus kreeg te horen dat hij weldra zijn vader zou vermoorden en met zijn moeder zou trouwen.

Oedipus’ drift

Uit angst voor de voorspelling keerde Oedipus niet terug naar Korinthe. Hij wilde koste wat het kost voorkomen dat hij Polybos per ongeluk zou doden. Op zijn weg richting een nieuw en onzeker leven stuitte de Griek op een koets. Oedipus raakte driftig van de brutaliteit van de koetsier. Hij werd zo kwaad dat hij de koetsier en zijn passagier doodsloeg, onbewust van het feit dat de passagier Laïos was, de koning van Thebe en zijn biologische vader.

De sinfx: een kwaadaardig wezen

Thebe was inmiddels het slachtoffer geworden van een kwaadaardige sfinx. Dit monster - half vrouw, deels adelaar, met de poten van een leeuw - liet geen mensen Thebe in of uit zonder dat zij een ogenschijnlijk onoplosbaar raadsel hadden opgelost. De sfinx verslond alle mensen die het vraagstuk niet konden oplossen met huid en haar. Oedipus liet zich niet afschrikken door de sfinx. De jongen loste het raadsel op, waarna de sfinx zich niet meer in Thebe liet zien.

Oedipus’ beloning

Als beloning voor het verdrijven van de sfinx, besloot het volk van Thebe dat Oedipus mocht trouwen met de weduwe van de vermoorde koning. Hier had Oedipus wel oren naar. In één klap had hij zich zowel een vrouw als een koninkrijk eigen weten te maken. De weduwe, Iokaste, schonk hem vier kinderen: twee zoons en twee dochters.

De pest in Thebe

Nadat Oedipus enkele jaren als rechtvaardig vorst over Thebe had geregeerd, kreeg de stad te maken met een hevige pestepidemie. De goden zeiden hem dat de moordenaar van de koning de stad uit moest, omdat diens aanwezigheid de reden was voor de pest in de stad. Uiteraard wist Oedipus niet dat hij zelf verantwoordelijk was voor de dood van Laïos. Toen de blinde ziener Teiresias hem vertelde dat Oedipus de moordenaar was, werd voor de koning alles duidelijk. Hij besefte dat hij verantwoordelijk was voor de dood van de koning van Thebe, die zijn vader was geweest. Daarbij zag hij in dat hij - zoals het orakel van Delphi al had voorspeld -inderdaad met zijn biologische moeder was getrouwd. Zo werd Oedipus slachtoffer van het lot waaraan hij met geen mogelijkheid had kunnen ontsnappen.

Oedipuscomplex

Aan het eind van de negentiende eeuw ontwikkelde Sigmund Freud het psychoanalytische concept van het Oedipuscomplex. Wanneer een jongen zich tussen de leeftijd van drie en zes bevindt, zal hij liefdesgevoelens ontwikkelen voor zijn moeder en daarom zijn vader als concurrent zien, aldus Freud. De kleuter zal normaal gesproken deze neiging onderdrukken, maar wanneer het kind hier niet toe in staat is en te lang in deze fase blijft hangen, spreekt Freud van een Oedipuscomplex.