Griekse geneeskunde: van ziekte als godenstraf tot Hippocrates

Wanneer de Oude Grieken vóór de vijfde eeuw voor Christus te maken kregen met ziekten, deden zij een beroep op de genade van de Olympische Goden. Dankzij de Griekse arts Hippocrates verschoof de aandacht vanaf de vijfde eeuw v. Chr. naar de zoektocht naar een natuurlijke verklaring voor het bestaan van ziekten en dood. 

Asclepius – god van de geneeskunst 

Voor de vijfde eeuw werden ziekten en dood door de Grieken verklaard als straffen van de goden. Wanneer een Griek ziek was, probeerde hij genezing te bewerkstelligen door het vereren van en het offeren aan Asclepius, de god van de genezing. Als de zieke in zijn droom een slang zag, wist hij dat hij genezen was. Het is om die reden dat Asclepius vaak wordt afgebeeld met een slang; de slang van Asclepius is nog steeds het symbool van artsen en apothekers.

Hippocrates

De visie op ziekten en dood veranderde drastisch dankzij de Griekse arts Hippocrates (460-370 voor Christus). Hij was de eerste arts die natuurlijke verklaringen zocht voor het bestaan van ziekten, in plaats van dat hij ziekte als goddelijke straf beschouwde. Voor Hippocrates waren hygiëne en een gezonde manier van leven van groot belang bij het voorkomen van ziekten. Het Grieks gedachtegoed wat betreft ziekten en genezing is grotendeels gebaseerd op de werken van Hippocrates; zijn werken werden gebruikt tot in de vierde eeuw na Christus.

Humorenleer

Hippocrates baseerde zijn ideeën over ziekten op de door hem bedachte humorenleer. Hij was er van overtuigd dat het humeur en de gesteldheid van de mens bepaald werden door de innerlijke verhouding tussen zwarte gal, gele gal, flegma (slijm) en bloed. Wanneer deze vier elementen in onbalans waren, leidde dit tot ziekte. De balans kon hersteld worden door middel van een bepaald dieet.

‘Eed van Hippocrates’

De invloed van Hippocrates op de Westerse geneeskunde is van ongekend formaat. Nog altijd moet iedere geneeskundestudent in Nederland en België de Eed van Hippocrates afleggen. Met deze eed verklaren de studenten dat zij zich zullen houden aan de rechten en plichten van een volleerd arts. Zo beloven zij dat ze een patiënt nooit onnodig pijn zullen doen en altijd naar eer en geweten zullen handelen.

Hippocrates en vruchtbaarheid

Hippocrates had zo zijn specifieke ideeën over het verwekken van kinderen en de vruchtbaarheid van man en vrouw. Zo raadde Hippocrates het de man af om bonen en erwten te eten wanneer hij een vrouw wilde bevruchten. Onder mannelijke artsen bestond er een groot tekort aan kennis over het vrouwenlichaam. De kennis die vrouwen hadden over het vrouwelijk lichaam was slechts gebaseerd op eigen ervaring. De discussie over de rol van de vrouw bij het verwekken van een kind heeft eeuwen geduurd.

Mannelijk en vrouwelijk sperma

Griekse vrouwen geloofden zelf dat zij niet zwanger konden worden wanneer zij geen orgasme hadden. Zij kregen bijval van Hippocrates, ook hij was van deze theorie overtuigd. Volgens Hippoon en Alkmaion - leerlingen van Pythagoras - bestond er zowel mannelijk als vrouwelijk sperma. Het vrouwelijk sperma kwam uit de ruggenmerg van de vrouw en werd tijdens de gemeenschap naar haar baarmoeder getransporteerd. De meeste Griekse artsen waren overtuigd van het bestaan van zowel mannelijk als vrouwelijk sperma.

Plato en Aristoteles over vrouwelijk sperma

Plato geloofde niet in vrouwelijk sperma; het mannelijk sperma zou minuscule wezentjes bevatten die uitgroeiden tot een embryo. Ook Aristoteles ontkende het bestaan van vrouwelijk sperma. Volgens hem was mannelijk sperma het gevolg van het koken van het bloed van de man tijdens gemeenschap. De bijdrage van de vrouw was achtergebleven menstruatiebloed, dat in contact met sperma een embryo kon vormen. Daarnaast was Aristoteles de eerste die beweerde dat vrouwen geen orgasme hoefden te krijgen om zwanger te raken.

Gehandicapt geboren

Een gehandicapte baby had in de Grieks-Romeinse tijd weinig kans om te overleven. Het bleef tot in de vierde eeuw na Christus normaal om een gehandicapt geboren kind om te brengen na de geboorte of hem uit de gemeenschap te verstoten.