De geschiedenis van de ansichtkaart

Op vakantie gaan brengt vele leuke tradities met zich mee. Van foto’s maken tot het sturen van een kaartje naar het thuisfront. In de 19e eeuw was dit laatste fenomeen ook al bekend. Niet alleen om een kaart te sturen, maar ook om als souvenir mee te brengen. Van over de hele wereld gingen mensen op zoek naar de mooiste prenten om mee naar huis te nemen. Waar komt de ansichtkaart eigenlijk vandaan?

Het woord ‘ansichtkaart’ is een afkorting van het Duitse woord Ansichts(post)karte, aanzichtkaart. Deze prentbriefkaart, zoals de ansichtkaart ook wel genoemd wordt, werd populair aan het einde van de negentiende eeuw. Echter, het versturen van wenskaarten werd al gedaan in de 17e eeuw. Dit was wel een dure aangelegenheid, omdat elke kaart persoonlijk werd bezorgd. In het begin was het sturen van kaarten daarom alleen voorbehouden aan de elite.

De innovaties in de postwereld

Eind 19e eeuw werd het fenomeen een stuk goedkoper doordat het machinaal drukken van kaarten en postbezorging op gang kwamen. De ansichtkaart nam een vlucht. Bovendien werd de postzegel geïntroduceerd, waardoor steeds meer ‘gewone’ mensen zich het konden veroorloven om een kaartje te sturen.

Metamorfose

Ook begonnen de kaarten er rond diezelfde tijd anders uit te zien. Het was bij Koninklijk Besluit dat in 1871 de briefkaart het daglicht zag. Op deze kaart was de postzegel al voorgedrukt. Er stond echter niets op de voorkant, waardoor het product niet heel populair werd. Wie wel een afbeelding op de voorkant wilde, moest vooraf de kaart kopen bij de PTT. Dan kon de wens of het plaatje op de kaart gedrukt of geplakt worden, waarna de frankeerzegel er bovenop kwam. Maar in 1873 kwam daar verandering in toen boekhandel Koster in Amsterdam briefkaarten ging versieren met een rijmpje. Zo’n 10 jaar later volgden de afbeeldingen en was de ‘echte’ ansichtkaart een feit.

Verhalen niet toegestaan

Kaarten met geschreven teksten waren veel duurder dan degenen zonder bericht. Daarom was in het begin de volledige achterkant van de kaart gereserveerd voor de naam en adressering. Het bericht dat werd gezonden, bestond op dat moment dus alleen uit een afbeelding. En een beeld zegt meer dan duizend woorden nietwaar? Toch probeerden mensen wat teksten op te voorkant te schrijven. Vaak werd er om de prent heen geschreven, zodat deze in elk geval goed zichtbaar bleef. Niet veel jaar later kreeg de ansichtkaart het uiterlijk zoals we het nu kennen. De achterkant werd in tweeën gedeeld. Er was nu voor zowel adressering als bericht plaats. Hierdoor werd de kaart ook een communicatiemiddel.

Gouden Eeuw van de ansichtkaart

Door kaartenkenners en –verzamelaars wordt het begin van de 20e eeuw gekenmerkt als een Gouden Eeuw. Koetsiers en andere verkopers op bijvoorbeeld stations hadden verschillende kaarten bij zich om te verkopen. Mensen konden deze dan beschrijven en op het volgende station afleveren om te laten bezorgen. De vlucht die de ansichtkaart - of prentbriefkaart - nam, is volgens ‘kaartenkenners’ te verklaren door pure menselijke nieuwsgierigheid. De beelden en verhalen van verre oorden spraken tot de verbeelding op een wijze die voorheen alleen door middel van boeken voorbehouden was aan de elite. De ansichtkaart was een uitkomst, ook voor degenen die de kaarten verstuurden om te laten zien waar hij of zij verbleef.

Da’s toch een kaart waard!

De laatste jaren lijkt de ansichtkaart helaas een uitstervende traditie. Door mobiele telefoons, computers en tablets met internet zijn er steeds minder mensen die nog een ansichtkaart versturen. Er wordt steeds vaker de voorkeur gegeven aan een elektronisch bericht. Echter, mensen vinden het vaak wel erg leuk om een kaartje uit een ver (of minder ver) oord te ontvangen. Stichting Wenskaart kwam daarom een tijd geleden met de campagne ‘Da’s toch een kaart waard!’. Op die manier willen ze proberen mensen te enthousiasmeren voor het sturen van een ouderwetse kaart.

Postcrossing

Een ander initiatief is het nu globale fenomeen ‘postcrossing’. Het project begon in 2005 bij Paulo Magalhães, die simpelweg graag een kaartje wilde ontvangen. Het begon als een hobby: kaarten versturen naar- en ontvangen van vreemden, maar is tegenwoordig uitgegroeid tot een wereldwijde rage. Honderdduizenden mensen hebben al miljoenen kaarten verstuurd in de afgelopen tien jaar. De verwachting is dat het aantal zal blijven groeien. De redactie vindt dit niet zo gek, ze ontvangt zelf graag kaartjes. Zin om ons een kaartje te sturen met mooie complimenten, kritische opmerkingen of gewoon fijne vakantiegroeten? Klik hier voor het adres.