De droom én nachtmerrie van Willem I

Hij keert terug na een roerige tijd en wordt koning van het Koninkrijk der Nederlanden. Na de Franse overheersing is er weer een ‘legitiem’ staatshoofd: Willem Frederik, oftewel koning Willem I. Hij staat bekend om het samenvoegen van de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden. Dit houdt echter geen stand. Hoe viel de droom van koning Willem I in duigen?

Willem (I) Frederik was de zoon van stadhouder Willem V. Na de nederlaag van Napoleon werd Willem I gevraagd terug te keren naar zijn vaderland. In 1813 werd hij als ‘soeverein vorst’ ingehuldigd als de koning van de Nederlanden.

Buffer

Twee jaar na de inhuldiging – in 1815 – werd besloten tijden een congres in Wenen om de Oostenrijkse Nederlanden, ook wel de zuidelijke Nederlanden, samen te voegen met de noordelijke Nederlanden, het gebied van de oude Republiek. Zo ontstond het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden met aan het hoofd koning Willem I. De reden achter het besluit was de bijna onhoudbare Franse expansiedrift. Door de landen samen te voegen, zou er een soort buffer ontstaan.

Economisch succes

De grote verdiensten van Willem I waren vooral op economisch vlak te vinden. Hij deed zijn bijnaam ‘koning-koopman’ eer aan en deed een poging om de economie te verbeteren. Onder andere een goede samenwerking tussen de verschillende delen van het koninkrijk – het noorden, zuiden en Indië – zorgde voor meer handel. Transport werd verbeterd door het aanleggen van kanalen tussen het noorden en het zuiden. Ook werd in 1824 de Nederlandsche Handelsmaatschappij opgericht. Op deze wijze werden goederen, exotisch en inheems, toegankelijker en leverden ze meer op.

Geen verbroedering

Ondanks de economische successen was niet iedereen blij met het ‘nieuwe’ koninkrijk en diens vorst. Met namen inwoners van het zuiden, de oude Oostenrijkse Nederlanden, waren niet tevreden met de samenvoeging. Vooral religie speelde hier een rol. Het zuiden was voornamelijk katholiek en zag de komst van de calvinisten en de protestantse koning niet zitten. In de nieuwe grondwet van 1814 was namelijk een gelijkstelling van de bestaande religies opgenomen. Ook het systeem van een tweekamerparlement was geen succes. Uiteindelijk zorgde onder andere de samenvoeging van staatschulden – die van het noorden was aanzienlijk hoger –, de invoering van de Nederlandse taal in het zuiden en de koninklijke inmenging in de priesteropleidingen voor weerstand.

Een opera ter inspiratie

In 1830 werd in de schouwburg van Brussel een opera opgevoerd: De Stomme van Portici. Het duet Amour sacré de la patrie (“Heilige liefde voor het vaderland”) zorgde ervoor dat de zuidelijke inwoners in opstand kwamen. Er gold op dat moment een verbod op de opera vanwege de Julirevolutie in Frankrijk. Tijdens deze driedaagse opstand (Les Trois Glorieuses) had het volk zich, met succes, tegen Karel X gekeerd. In Brussel stuurde Willem I een leger op de mensen af om de opstand de kop in te drukken, maar dit was tevergeefs.

De Belgische Revolutie

Die dag, 25 augustus 1830, markeerde het begin van de Belgische Revolutie. Het leger van Willem I moest ervoor zorgen dat de ‘rebellen’ in bedwang werden gehouden. In 1831 kwam het leger tot Brussel in de Tiendaagse Veldtocht. De opstandelingen werden echter bijgestaan door de Fransen. Het leger van Willem I raakte verdeeld en de militairen afkomstig uit het zuiden deserteerden massaal. Daarna besloten de zuidelijke inwoners hun eigen koning te kiezen, namelijk Leopold (I) van Saksen-Coburg. Dat moment markeerde de onafhankelijkheid van België.

Droom in duigen

Met het Verdrag van Londen in 1832 aanvaarde het Koninkrijk der Nederlanden officieel deze onafhankelijkheid. Willem I bleef echter weigeren erkenning te geven. Pas in 1839 accepteerde hij met tegenzin de onafhankelijkheid van België. Deze ‘overgave’ betekende het einde van de grote droom van Willem I. Zijn verenigde koninkrijk lag in duigen. Een jaar later deed hij gedesillusioneerd troonsafstand.