Het expressionisme verbeeld in 5 befaamde schilderijen

Het expressionisme is een modernistische beweging in de dichtkunst en schilderkunst, ontstaan in Duitsland aan het begin van de 20e eeuw. Een typisch aspect van het expressionisme is het presenteren van de wereld vanuit enkel een subjectief perspectief, het radicaal vervormen hiervan voor een emotioneel effect om stemmingen of ideeën op te roepen. Expressionistische kunstenaars trachtten de betekenis van emotionele ervaring uit te drukken in plaats van de fysieke realiteit.

De kunstenaar tracht zijn gevoelens en zijn ervaringen uit te drukken, waardoor in expressionistische kunstwerken de band met de werkelijkheid vervaagt. Zo krijgen nieuwe, vrij ontstane vormen een kans. Er lijkt maar één wet te gelden: dat er geen wetten zijn en dat die dan ook niet aan de kunstenaar opgelegd kunnen worden.

Edvard Munch – De Schreeuw (1893)

Edvard Munch (1863 – 1944) was een Noorweegse schilder en graficus wiens intense suggestieve behandeling van psychologische thema’s grote invloed had op het Duitse expressionisme in de vroege 20e eeuw. Een van zijn bekendste werken is De Schreeuw uit 1893. Hoewel dit werk niet in het Interbellum is geschilderd, is het toch van belang om het samen met Munch te benoemen. De Schreeuw had namelijk grote invloed op kunstenaars tijdens het Interbellum. Tijdens zijn artistieke carrière focuste Munch zich op thema’s zoals de dood, pijn en angst in vervormde en emotioneel geladen portretten. Dit waren allemaal thema’s die door expressionisten overgenomen zouden worden. De Schreeuw roept de schokkende emotie op van een ontmoeting en vertoont een algemene angst in de richting van de tastbare wereld. Het thema van individuele vervreemding, zoals gerepresenteerd in dit schilderij, zou door de gehele 20e eeuw voortbestaan. Expressionistische artiesten zouden deze vervreemding als een centraal onderdeel van het moderne leven vastleggen.

Egon Schiele – Portret van Parijs von Gütersloh (1918)

Egon Schiele (1890 – 1918) was een Oostenrijks expressionistisch kunstschilder. De tekeningen en schilderijen van Schiele zijn vooral afbeeldingen van mensen; in beperkte mate heeft hij stadsgezichten en landschappen geschilderd. Schiele maakt veel gebruik van lijnen, waardoor hij eerder als tekenaar dan als schilder gezien kan worden. Door zijn dood aan de Spaanse griep in 1918, heeft hij nooit het schilderij van zijn vriend Parijs von Gütersloh kunnen afmaken. Toch is het een meesterwerk van de Oostenrijkse expressionistische portretkunst. Gütersloh was een schilder, schrijver, acteur en producer. Schiele bewonderde de buitengewone intellectuele en artistieke talenten van zijn vriend en probeerde hem daarom als een creatief genie te portretteren. Gütersloh is afgebeeld met zijn ogen genageld en zijn lichaam gespannen op het moment van artistieke inspiratie.

Erich Heckel – Portret van een man (1919)

Erich Heckel (1883 – 1970) was een Duitse schilder en graficus die ook een medeoprichter was van de groep Die Brücke, een groep Duitse expressionistische artiesten gevormd in Dresden in 1905. Heckel experimenteerde veel met houtsnededruk, een middel dat vele expressionisten graag gebruikten. Hij was oorspronkelijk aangetrokken tot deze techniek vanwege de ruwe emotionaliteit en het schril estheticisme. Bij dit zelfportret uit 1919 neemt hij een meer introspectief thema, in tegenstelling tot zijn vele eerdere werken van naaktfiguren en scenes van het stadsleven. Het getekende gezicht van het figuur, de vervormde kaak en de vermoeide ogen markeren de spirituele, psychologische en fysieke vermoeidheid van het individu. In plaats van een naturalistisch zelfportret te creëren, duidt Heckel de algemene geest van zijn tijd en de nationale vermoeidheid van zijn tijd; gebruikelijke thema’s in expressionistische kunst.

Chaïm Soutine – Gekke Vrouw (1920)

Chaïm Soutine (1893 – 1943) was een Russische schilder van Wit Russisch-Joodse afkomst. Soutine heeft een grote bijdrage geleverd aan de expressionistische beweging terwijl hij in Parijs leefde. Geïnspireerd door de klassieke schilderkunst in de Europese traditie, zoals werken van Rembrandt en Chardin, ontwikkelde hij een individuele stijl die zich meer concentreerde op vorm, kleur en textuur dan representatie; dat diende als een brug tussen meer traditionele benaderingen en de ontwikkelende vorm van het abstract expressionisme. Een van zijn bekendste werken is de Gekke Vrouw. Soutine nodigde kijkers uit om het schilderij van dichtbij te observeren, om in haar ogen te kijken en haar asymmetrische gezicht en vorm te bestuderen

Wasily Kandinsky – Op Wit II (1923)

Wasily Kandinsky (1866 – 1944) was een invloedrijke Russische schilder en kunsttheoreticus. Hij was een van de eersten die puur abstracte werken schilderde. De kunstenaar wilde werken vanuit een ‘vrije geest’. Op Wit II is een van zijn bekendere werken. Kandinsky gebruikte kleur om meer dan alleen vormen en figuren te representeren in zijn schilderijen. In dit schilderij worden de vele dimensies van de kleur wit gebruikt om de vele mogelijkheden en kansen die beschikbaar zijn in het leven te representeren. De kleur zwart representeert non-existentie en de dood. Kandinsky drukte de kleur zwart uit als de stilte van de dood en in dit schilderij snijdt het zwart door de witte achtergrond met een losbandig effect. Hierdoor wordt de vreedzaamheid van de kleurrijke combinatie van kleuren, de kansen in het leven, verbrijzeld.