‘Nachtheksen’ in het leger van de Sovjet-Unie

Vrouwelijke soldaten: in de meeste landen kwam dit tijdens de Tweede Wereldoorlog alleen voor bij de typische vrouwen beroepen die zich achter de linies afspeelden. In de Sovjet-Unie was dit echter anders. Er dienden 820.000 vrouwen in het Sovjet leger, waarvan er zo’n 120.000 aan het front vochten als scherpschutters, piloten of bevelhebbers.

Minder gender onderscheid

De vrouwen die aan het front vochten vanaf 1941 zagen zichzelf niet als vrouwen die mannenrollen vervulden, maar als bevrijde Sovjet vrouwen. In tegenstelling tot andere landen, heerste er tijdens de oorlogsvoorbereidingen in de Sovjet-Unie minder gender onderscheid. Zowel mannen als vrouwen namen deel aan de paramilitaire training. Er was tevens aanvankelijk geen toekomstplan uitgestippeld voor de vrouwen die deze paramilitaire training afrondden.

Vrijwillig

De propaganda was niet alleen gericht op de vrouw als huisvrouw, maar ook op de vrouw als piloot of scherpschutter aan het front. Een jonge vrouw kon dienen als zus en een oudere vrouw kon fungeren als moeder voor de mannelijke soldaten aan het front. Dit was ook de reden waarom veel vrouwen zich in de Sovjet-Unie uiteindelijk vrijwillig aanmeldde om mee te vechten aan het front. Het zou ook zo kunnen zijn dat vrouwen ingezet werden aan het front omdat de Sovjet-Unie simpelweg manschappen tekort kwam. Dit was in andere oorlogvoorbereidende landen anders, zij zouden achter de linies dienen en zo werd ook gepropagandeerd.

Scherpschutters

Verschillende vrouwen werden scherpschutter aan het front. In totaal waren er ongeveer 2000 vrouwelijke scherpschutters in het leger van de Sovjet-Unie. Vrouwen waren goede scherpschutters omdat zij geduldig waren, samen een gevecht aangingen en van tevoren goed hierover overlegden. Daarnaast konden vrouwen meerdere dingen tegelijk en voelden zij situaties beter aan dan mannen. Ook waren vrouwen sterk van geest, zij zouden niet zomaar opgeven. Dit waren eigenschappen die de Sovjet-Unie aansprak.

Piloten

Vrouwen dienden naast scherpschutters ook als piloten. Er was een hele vrouwelijke luchtmacht eenheid. Niet alleen de piloten van deze eenheid waren vrouwen, maar ook al het ondersteunend personeel zoals bijvoorbeeld technici of bewapenaars. Tijdens hun training moesten de mannelijke trainers wennen aan de vrouwen, als mannelijke rekruten fouten maakten konden instructeurs ‘tegen ze schelden op de grond en soms ook in de lucht’ en wanneer zij dat bij de vrouwen deden waren zij ‘beledigd en huilden ze zelfs’.

Nachtheksen – 588e Regiment

De vrouwelijke luchtmacht eenheid werd opgedeeld in drie regimenten: jagers, duikbommenwerpers en nachtbommenwerpers. Vrouwen van dit laatste regiment, het 588e Regiment Nachtbommenwerpers, werden door de Duitsers ‘nachtheksen’ genoemd. De vrouwen maakten gebruik van de U-2, een langzaam en gehorig vliegtuig, waardoor zij een makkelijke prooi waren en al vanaf ver verwacht en gehoord werden. De oplossing van de vrouwen was de motoren uit te zetten en mee te zweven op de wind. Aangekomen op bestemming dropten zij hun bommen uit het niets. Het geluid van de wind deed de Duitse militaire denken aan een bezem, vandaar de naam ‘nachtheksen’. De vrouwen droegen deze naam met trots, ook al werden zij naar eigen zeggen liever ‘nachtschoonheden’ genoemd.

Liever een paar extra bommen

De vrouwelijke piloten waren gedreven. Gemiddeld vlogen zij vijf tot tien missies per nacht, maar op lange winternachten konden dit gerust veertien missies per nacht zijn. Daarnaast gebruikten zij hun tijd overdag om nieuwe vrijwillige vrouwen te trainen, of om vrouwen om te scholen van technici naar navigators. Daarnaast namen de ‘nachtheksen’ voor 1944 nooit parachutes mee aan boord, omdat dit volgens hen te zwaar zou zijn en zij liever een paar extra bommen meenamen. Daarnaast schreef een vrouwelijke pilote later: “Het idee was dat als je vlam vatte boven vijandelijk grondgebied, je beter kon sterven dan met de hulp van een parachute gevangen te worden genomen.”  Na 1944 werd een vliegtuig echter op eigen grondgebied aangevallen en verongelukte, waarna besloten werd de vliegtuigen toch uit te rusten met parachutes.

Kleine prinsjes in Donetsbekken

Toen het 588e Regiment aankwam in Donetsbekken in 1942, zei kolonel Popov: “We hebben nu alles wel gezien. Ze geven ons één of ander stel kleine meisjes.” En tegen de legercommandant zei hij: “Ik heb 112 kleine prinsesjes gekregen. Wat moet ik nu precies met ze doen?” Toch maakte dit de vrouwen strijdbaarder dan ooit, om aan te tonen dat zij beter waren dan de mannen. Een pilote schreef na de oorlog: “We waren niet tevreden met enkel op één lijn staan met de mannelijke regimenten.”

Thuiskomst – bittere nasmaak

Ook bij thuiskomst werden de vrouwen niet gerespecteerd. Zij werden beschuldigd van het doen van onvrouwelijk werk en ze werden sletten genoemd omdat zij zoveel tijd doorbrachten tussen mannelijke soldaten. Vaak konden vrouwen bij thuiskomst geen baan vinden, maar moesten zij weer terug in hun oude rol als huisvrouw. Toch waren er mannelijke legerleiders die de vrouwen, na hun daden tijdens de oorlog, konden waarderen. Ook kregen 89 vrouwen de titel ‘Held van de Sovjet-Unie’, wat de hoogste onderscheiding van de Sovjet Unie is.