De oplossing voor het Jodenvraagstuk

De haat jegens Joden werd vóór en tijdens de Tweede Wereldoorlog flink aangewakkerd. Lange tijd werd er door de nazitopstukken gezocht naar een oplossing voor het Jodenvraagstuk. Herman Göring gaf in 1941 Reinhard Heydrich een verschrikkelijke opdracht, die het ‘vraagstuk’ compleet moest oplossen.

“In aanvulling op uw opdracht van 24 januari 1939 om het Jodenprobleem in de vorm van emigratie of evacuering op te lossen op een manier die recht doet aan het huidige tijdsgewricht, geef ik u hierbij de opdracht om alle organisatorische en materiële voorbereidingen te treffen voor een totale oplossing van het Jodenprobleem in het onder Duitse invloed staande Europese gebied.” Aldus Göring in een brief naar Heydrich. Heydrich kwam uiteindelijk met de ‘Endlösung der Judenfrage’ op 20 januari 1942 tijdens de Wannseeconferentie.

Wegpesten naar Palestina

Vanaf 1933 werd concreet onderzoek gedaan naar het plan om alle (Duitse) Joden te laten emigreren naar Palestina. Als Joden vrijwillig zouden emigreren werd hen beloofd dat zij voor een deel hun eigendommen mee konden nemen. Joden die niet vrijwillig wilden emigreren werden weggepest naar Palestina en moesten al hun eigendommen achterlaten. In 1939 werd het plan echter onuitvoerbaar omdat Groot-Brittannië – waarvan Palestina een protectoraat was – de oorlog verklaarde aan Duitsland.

Deporteren naar Madagaskar

Een volgende oplossing voor het Jodenvraagstuk was het idee om alle Joden te deporteren naar Madagaskar. Dit was geen nieuw idee, al eerder hadden Franse, Britse, Nederlandse en Poolse antisemieten het idee geopperd en onderzocht. In 1938 ging Adolf Eichmann vanuit Duitsland naar Madagaskar om de mogelijkheden te onderzoeken. Pas vanaf 1940, na de bezetting van Frankrijk en Madagaskar (wat een onderdeel was van Frankrijk) werd het plan concreter.

Het Madagaskarplan

Het plan werd uitgedacht. Zo werd ervoor gezorgd dat Joden het staatsburgerschap zouden verliezen. Ook dachten ze uit hoe voorkomen kon worden dat de Joden een sterke staat opbouwden die een bedreiging kon vormen in de toekomst. Dit gebeurde door van Madagaskar een Duitse kolonie te maken. Het moest een politiestaat worden die geregeerd werd door de SS en waar Joden als gijzelaars uitgewisseld konden worden met de geallieerden.

Onhaalbaar plan

Het plan werd uiteindelijk niet uitgevoerd omdat de Fransen tegenwerkten, maar ook omdat de Britten de Duitsers overheersten op zee. Dat betekende dat een grootse verscheping van Joden onmogelijk was. Daarnaast kwamen er door de oorlog in het westen van Europa steeds meer Joden bij. In 1941/1942 werd het Madagaskarplan door de nazi’s als onhaalbaar beschouwd. Er kwam steeds meer een verschuiving naar de vernietiging van de Joden, in plaats van de evacuatie van deze bevolkingsgroep.

Einsatzgruppen die ‘ongewenste elementen’ uitschakelen

Al aan het begin van de oorlog werden er grote groepen Joden vermoord. Dit gebeurde vaak door de speciale Einsatzgruppen die de Joden executeerden. De Einsatzgruppen trokken, vooral aan het Oostfront, achter de Wehrmacht aan met als doel ‘ongewenste elementen’ uit te schakelen en zo de bedreigingen te ‘neutraliseren’. Deze executies brachten echter te veel nadelen met zich mee. Zo trok het verbranden of het begraven van lijken veel negatieve aandacht. Daarnaast kostte het manschappen, ging het langzaam en raakten soldaten getraumatiseerd. Om deze reden werd er vanaf 1941 al een nekschotmachine gebruikt, om een deel van de problemen op te lossen, totdat er echt een ‘Endlösing der Judenfrage’ was.

Vergassing als de ‘Endlösing’

De uiteindelijke oplossing kwam tijdens de Wannseeconferentie door nazikopstuk Reinhard Heydrich. Hij opperde de vergassing van de Joden door het gifgas Zyklon B. De termen vergassing of uitroeiing vielen echter nooit bij deze conferentie. Er werd nog steeds gesproken met minder heftige woorden, zoals bijvoorbeeld: ‘evacuatie van Joden’. Niet iedereen op de conferentie was het eens met deze ideeën. Er waren ook nazikopstukken die pleitten voor sterilisatie van alle Joden. Na een korte twee uur wist Heydrich toch iedereen van zijn idee te overtuigen en was de ‘Endlösing der Judenfrage’ gevonden.