De politieke lading van Pinokkio

U hebt de visie van een struisvogel, de ruggengraat van een mossel en u liegt als Pinokkio

Aldus Geert Wilders over Mark Rutte in het lijsttrekkersdebat in 2012 voor de landelijke verkiezingen. Pinokkio is synoniem komen te staan voor het verspreiden van leugens om er vervolgens mee betrapt te worden, omdat zijn neus groeit nadat hij een leugen vertelt. De schrijver van Pinokkio is Carlo Collodi.

Italiaanse eenwording

Carlo Collodi (1826-1890) was een Italiaanse satirische, politiek bevlogen journalist en literair criticus. Hij leefde in een roerige tijd, namelijk het Italië van voor de eenwording. Collodi was zelf afkomstig uit Florence en hij vocht in twee onafhankelijkheidsoorlogen, in 1848 en 1860, die de eenwording van Italië moesten bewerkstelligen. Toen deze eenwording onder leiding van Piedmont in 1861 tot stand kwam, was Collodi net als veel van zijn tijdgenoten teleurgesteld over de uitkomst, omdat Italië nog steeds een cultureel verdeeld land was.

Standaardisering van het Italiaans

In opdracht van het ministerie van Onderwijs hielp Collodi met het vertalen van Franse kinderboeken in het Italiaans. Het doel hiervan was de standaardisering van de Italiaanse taal te bevorderen. Zijn vertalingen werden zo lovend ontvangen dat Collodi uiteindelijk zelf verhalen voor kinderen ging schrijven. In 1880 schreef hij voor het eerst over Pinokkio. Het ging over een levende boomstam die bewerkt wordt tot een naïeve marionet die door Jan en alleman misbruikt wordt en allerlei avonturen meemaakt.

Pinokkio's verhaal

Uiteindelijk ziet Pinokkio zijn droom in vervulling gaan en wordt hij een echte jongen. In de eerste versie van het verhaal hing Pinokkio zichzelf al vrij snel op. Collodi liet dit gebeuren zodat hij kon stoppen met het schrijven van de verhalen over Pinokkio, want hij vond het zelf geen succes. Uiteindelijk werd hij overgehaald om dit te herzien en meer verhalen over Pinokkio te schrijven. De verhalen verschenen op wekelijkse basis. Vanaf het begin waren de verhalen over Pinokkio ook populair onder volwassenen, omdat er veel satire en verborgen boodschappen in de verhalen zaten. De verhalen zaten vol van onderliggend pessimisme over het nieuwe Italië en de menselijke natuur in het algemeen. Hij zette zich hiermee af tegen de moraliserende en positieve toon die in de literatuur van zijn tijd gangbaar was.

Collodi stierf in 1890 en heeft het enorme succes dat Pinokkio werd niet meer meegemaakt. Vooral de Disney-film uit 1940 droeg enorm bij aan de populariteit. De verhalen over Pinokkio gingen een eigen leven leiden en inmiddels is het in veel talen gebruikelijk om te zeggen dat je iemands neus ziet groeien als bij Pinokkio, om aan te geven dat iemand liegt. Geert Wilders deed dit in een poging Mark Rutte in diskrediet te brengen.