James Cook: de Britse nationale held
“Ik wil niet alleen verder gaan dan alle anderen voor mij, maar ik wil zo ver gaan als ik denk dat mogelijk is voor een mens.” Met deze woorden begon kapitein James Cook in 1768 aan de eerste van in totaal drie grote ontdekkingsreizen. In dienst van de Londense Royal Society ontdekte hij onder meer Nieuw-Zeeland en Hawaii en groeide hij uit tot een Britse nationale held.
Jeugd James Cook
James Cook werd geboren op 7 november 1728 in het Engelse dorpje Marton in Yorkshire. Hij was de tweede van in totaal acht kinderen van de Schotse boer James Cook sr. en zijn vrouw Grace Pace. In zijn jonge jaren leek de jongere James in de voetsporen van zijn vader te treden en ook boer te worden. Dit veranderde echter in 1745. Toen kreeg de zestienjarige Cook een bijbaantje bij een kruidenier in het vissersdorpje Staithes, waar hij voor het eerst kennis maakte met de (zee)handel.
‘Friendship’
Cook realiseerde zich dat dit zijn droom was en achttien maanden later meldde hij zich bij de Walkers, een prominente familie van scheepseigenaren in het nabijgelegen Whitney. De Walkers waren onder de indruk van zijn gedrevenheid en James kreeg een baan als leerling op de ‘Friendship’, een kleine kustvaarder die met name kolen vervoerde. Tijdens deze periode verdiepte hij zich onder meer in de wiskunde, geometrie, trigonometrie, astronomie en navigatie. Als beloning voor zijn vooruitgang werd hij in 1755 aangesteld als kapitein van de ‘Friendship’, maar Cook besloot juist op dat moment dat het tijd was voor een verandering in zijn loopbaan.
Royal Navy
Op 7 juni 1755 schreef Cook zich in bij de Royal Navy. Hier moest hij weer helemaal onderaan de ladder beginnen. Zijn meerderen waren net zo overtuigd van zijn kunnen als de Walkers. Om deze reden kreeg hij binnen twee jaar het gezag over een eigen schip, de ‘Pembroke’. Hij voer met dit schip tijdens de Zevenjarige Oorlog (1756-1763) in Noord-Amerika. Cook en zijn talenten waren van doorslaggevend belang omdat hij de monding van de Saint Lawrence in kaart bracht. Dit stelde de Britse generaal Wolfe in staat om in 1759 zijn beroemde verassingsaanval op de Plains of Abraham in Quebec uit te voeren.
Terra Australis
Na afloop van de oorlog kreeg Cook het bevel over een nieuw schip, de schoener ‘HMS Grenville’. Hiermee bracht hij vijf jaar door in Canada, waar hij de gevaarlijke kustlijn van Newfoundland en Labrador in kaart bracht. Deze indrukwekkende prestatie bracht Cook onder de aandacht van de prestigieuze Londense Royal Society, die hem meteen inhuurde voor een belangrijke missie. Hij kreeg namelijk de opdracht om met de ‘HMS Endeavour’ op zoek te gaan naar ‘Terra Australis’, het nog onbekende ‘zuidelijke continent’. Op deze eerste reis, die duurde van 1768 tot 1771, bracht Cook onder meer Nieuw-Zeeland en de oostkust van Australië in kaart. Een nieuw continent vond hij echter niet.
Tweede reis
In 1772 werd Cook, die inmiddels was bevorderd tot gezagvoerder, daarom door de Royal Society opnieuw op reis gestuurd. De wetenschappers waren namelijk nog steeds overtuigd van het bestaan van ‘Terra Australis’, dat volgens hen ten zuiden van Nieuw-Zeeland moest liggen. Aan boord van de ‘HMS Resolution’ maakte Cook echter een reis rond de aarde in de buurt van de Poolcirkel, zonder een nieuw werelddeel tegen te komen. Wel claimde hij Zuid-Georgia en de Zuidelijke Sandwicheilanden namens Groot-Brittannië en bereikte hij bijna het vasteland van Antarctica. Bij zijn terugkeer in Engeland in 1775 werd hij dan ook onthaald als een held en bevorderd tot kapitein.
Noordwestelijke Doorvaart
Cook kreeg vervolgens een goedbetaalde baan aangeboden als officier bij het Royal Navy Greenwich Hospital. De Brit bleek zijn zeebenen echter nog niet verloren en koos een jaar later alweer het ruime sop. Ditmaal was hij op zoek naar de Noordwestelijke Doorvaart, de zeeroute tussen Grote Oceaan en de Atlantische Oceaan. Tijdens deze reis bracht Cook als eerste Europeaan een bezoek aan Hawaii en Midway, die hij gezamenlijk de ‘Sandwicheilanden’ noemde. Daarnaast verkende hij een groot deel van de Noord-Amerikaanse kust en bracht hij zeer nauwkeurig de omvang van Alaska in kaart. Door ongunstige winden slaagde Cook er echter niet in de Beringstraat te passeren, met als gevolg dat hij in 1778 met lege handen terug moest keren naar Hawaii.
Dood van kapitein Cook
Aanvankelijk werd Cook goed ontvangen op de eilanden en besloot hij pas na een maand weer te vertrekken. Toen hij echter na een mastbreuk van de ‘HMS Resolution’ weer direct terugkeerde op het eiland, verzuurde de relaties met de lokale inwoners. Een aantal van hen stal een Britse sloep, waarop Cook probeerde terug te slaan door een aantal Hawaiianen te gijzelen. Dit mislukte echter, waarna de Britten zich terug moesten trekken naar het strand. Hier werd hij door één van de vijandige stamleden met een steen op zijn hoofd geslagen, waarna zij de Britse kapitein doodstaken. James Cook stierf op deze wijze op 14 februari 1779. Hij was toen 50 jaar.
