OPEC opgericht

Irak 1960 – Op initiatief van Venezuela, richtten zes landen op 14 september 1960 de organisatie van olie-exporterende landen (OPEC) op in de hoofdstad van Irak, Bagdad. Door een verandering in het aanbod van olie konden zij ook de prijzen veranderen, zoals in 1973 bleek.

Oprichting OPEC

Bij de oprichting van de OPEC waren vijf landen gemoeid: Venezuela, Irak, Saoedi-Arabië, Iran en Koeweit. Het lidmaatschap werd daarnaast opengesteld voor andere landen die meer olie exporteerden dan ze importeerden. Door de verandering in het olieaanbod kon de OPEC de olieprijzen manipuleren: een kartel. Het hoofdkwartier werd gevestigd in Genève en na vijf jaar verhuisde de organisatie naar Wenen. In de jaren na de oprichting traden Qatar, Indonesië, Abu Dhabi, Algerije, Nigeria, Ecuador en Gabon nog toe tot de organisatie.

Jom Kipoeroorlog en de olieboycot

OPEC werd vooral bekend vanwege haar olieboycot in de jaren '70. De Arabische leden van de organisatie voerden in 1973 een olieboycot in, gericht op het westen, naar aanleiding van de Jom Kipoeroorlog. De Arabische landen verhoogden de olieprijzen met zo’n 70 procent. Tegen landen die Israël steunden, zoals de Verenigde Staten en Nederland, werd een volledige olieboycot ingevoerd. Nederland had vrijwel meteen na de oorlog een pro-Israëlische verklaring afgekondigd en had bovendien Syrië en Egypte als agressors bestempeld. Daarnaast besloot Nederland tot geheime wapenleveranties aan Israël die kort daarna bekend werden. Op 21 oktober riep de Arabische Liga daarom op tot boycotmaatregelen tegen Nederland. Irak nationaliseerde het Shell-aandeel in een Irakese oliemaatschappij en Syrië en Jordanië riepen op tot een boycot van de KLM.

Tweede oliecrisis

De boycot duurde niet lang, van oktober 1973 juli 1974, omdat het de OPEC-landen zelf te veel geld kostte. In 1979 ontstond een tweede oliecrisis. Gedurende de rest van de jaren zeventig, tachtig en negentig schommelde de olieprijs en had de OPEC hier weinig grip op. Wereldwijd waren de economische gevolgen van de crisis groot. De olieprijs daalde nooit meer naar het oude niveau, door de onderlinge prijsafspraken van de OPEC-landen.

Ruzie binnen de OPEC

Ondanks die onderlinge prijsafspraken, was goede samenwerking tussen de verschillende OPEC-landen geen vanzelfsprekendheid. Dat bleek in de jaren 80. Aartsrivalen Iran, dat in 1979 een islamitische republiek werd, en Saudi Arabië bestreden elkaar ook binnen de OPEC en schroomden niet om hun invloed op de oliehandel daarbij als machtsmiddel in te zetten. Dat leidde in 1986 tot een enorme daling van de olieprijs.