10 historische straatnamen die ter discussie staan

Straatnamen vernoemd naar mensen die in de geschiedenis een belangrijke rol hebben gespeeld, staan geregeld ter discussie. Een persoon zoals Jan Pieterszoon Coen zagen velen vroeger als een held, tegenwoordig zien anderen zijn naam als omstreden. Dit laatste lijkt voor veel mensen een reden om iemand niet meer te willen eren met een straatnaam. Welke historische straatnamen staan ter discussie?

Tekst: Deborah de Meijer

Jan Pieterszoon Coenstraat in verschillende steden

Jan Pieterszoon Coen (1587-1629) is een naam die al jaren ter discussie staat. De man was een succesvolle gouverneur-generaal van de VOC in de zeventiende eeuw, daarnaast wordt hij ook verantwoordelijk gehouden voor de moord op pakweg 15.000 inwoners van de Banda-eilanden. Deze inwoners werden vermoord, omdat ze het nootmuskaatmonopolie van de VOC niet wilden erkennen. Vanwege dit laatste wordt Jan Pieterszoon Coen door veel mensen gezien als een besmette naam. Zo wilde de actiegroep De Grauwe Eeuw in gesprek met gemeentes als Den Haag en Utrecht over de straatnamen die verwijzen naar het koloniale verleden, zoals de Jan Pieterszoon Coenstraat. Op het moment dat er echter door de actiegroep gedreigd werd met “acties” om de naamsverandering van de Jan Pieterszoon Coentunnel af te dwingen, werd besloten de samenwerking per direct te stoppen. Het was niet de eerste keer dat De Grauwe Eeuw in actie kwam. Al eerder bekladde de groep een aantal standbeelden, waaronder die van Jan Pieterszoon Coen. Toch is de actiegroep niet de enige die de naam ter discussie stelt. Zo wil een school in Amsterdam, ook mede door bezwaar van ouders, niet langer de naam van J. P. Coen dragen. De school heeft de naam van de gevel gehaald.

Witte de Withstraat in verschillende steden

In verschillende grote steden in Nederland kennen we een Witte de Withstraat. In een aantal van die steden, waaronder in Eindhoven, kwam er mede door de actiegroep De Grauwe Eeuw en buurtbewoners een discussie op gang. Witte de With (1599-1658) was een bekend persoon uit de Gouden Eeuw. Hij was bewindvoerder bij de VOC en WIC en leverde een belangrijke bijdrage aan de verovering van de Zilvervloot van Piet Hein. Maar Witte de With had ook een belangrijke rol in de kolonisatie van Indië. De gemeente Eindhoven besloot de straatnaam op initiatief van burgers te veranderen in Barbarosstraat, vernoemd naar Barbarossa, een Turkse admiraal, ook een kaper die in verband wordt gebracht met slavenhandel. Een Turkse admiraal vond de gemeente een goede keuze, gezien de nieuwe samenstelling van de wijk. Echter is niet iedereen het hier mee eens en is er dus een nieuwe discussie ontstaan. In Den Haag, waar ook ophef over de Witte de Withstraat was, werd de straatnaam niet veranderd.

Koningin Willem-Alexanderkade in Alkmaar

In principe is het niet gebruikelijk om straatnamen te vernoemen naar mensen die nog leven. Dan bestaat er een kans dat ze nog iets kunnen doen wat hun naam besmet, dat zou ophef veroorzaken. Maar deze regel geldt niet als het gaat om het Koningshuis. Nederland kent veel straten die vernoemd zijn naar prinsessen en koningen. Nadat prins Willem-Alexander de geboorte van zijn eerste dochter had aangegeven, werd in Velp zo het straatnaambord van het Prinses Catharina-Amalia Plantsoen onthuld. In Alkmaar wilde de gemeente de Norderarcade veranderen naar Koning Willem-Alexanderkade, maar ook dat ging niet van een leien dakje. De naamsverandering zou bedrijven en particulieren in de straat op hoge kosten jagen en zodoende ging dit plan niet door. De gemeente Alkmaar doopte uiteindelijk de Sportlaan om tot Koning Willem-Alexanderlaan.

Werner von Braunstraat in Zaanstad

In de jaren tachtig werd de Werner von Braunstraat ter discussie gesteld in Zaanstad. De straat was vernoemd naar de Duitse Wernher von Braun. Von Braun speelde een belangrijke rol in de ontwikkeling van rakettechnologie in Duitsland en de Verenigde Staten. Hij nam ook deel aan het raketprogramma van Duitsland tijdens de Tweede Wereldoorlog, daarmee zou hij volgens velen dus achter Nazi-Duitsland hebben gestaan en meegeholpen. Bij de bouw van de Duitse V1 en V2 raketten werden veel dwangarbeiders ingezet, en door de wapens vielen veel burgerslachtoffers. De gemeente bleek gevoelig voor de argumenten, de straat kreeg een andere naam.

Stalinlaan in Amsterdam

In een groot aantal Europese steden werden na de Tweede Wereldoorlog straten vernoemd naar leiders uit landen van de overwinnende naties. Zo kreeg Amsterdam na de oorlog een Stalinlaan. Maar toen de Sovjet-Unie in 1956 Hongarije binnenviel, was het snel met de naam gedaan. Een buurtbewoner protesteerde, hij veranderde zelf twee straatnaamborden. Hij was niet de enige die zich kwaad maakte over de inval in Hongarije. De gemeente besloot de straatnaam te veranderen in Vrijheidslaan.

Cyriel Verschaevestraat in België

Bij ons buurland België zijn de discussies over mogelijke besmette straatnamen niet ontgaan. Vorig jaar ontstond er ophef over de Cyriel Verschaevestraat in de gemeente Lanaken. De gemeente wilde al een tijdje van de naam af, omdat de straat vernoemd is naar een schrijver en priester die in de oorlog collaboreerde. Cyriel Vershaeve gaf openlijk steun aan de nazi’s. De gemeente liet de inwoners een nieuwe naam kiezen. Met een meerderheid van de stemmen won de Anne Frankstraat.

Communistische straatnamen in Duitsland

Een aantal jaren geleden werd bekend dat er in de voormalige DDR in Duitsland nog duizenden straatnamen bestaan met een verwijzing naar het communistisch verleden. Zo waren er nog 613 pleinen en straten met de naam Thälmann, vernoemd naar Ernst Thälmann. Deze man was een leider van de Duitse communistische partij. In concentratiekamp Buchenwald werd Thälmann gefusilleerd. Ook werden er meerdere straten vernoemd naar Otto Grotewohl, leiders die verantwoordelijk waren voor de onderdrukking van de Oost-Berlijnse arbeidersopstand van 1953, waar veel bloed werd vergoten. In 1990 werd Otto Grotewohlstrasse terug vernoemd naar de naam die de straat voor de DDR had.

Generaal Spoorlaan in Rijswijk

Begin 2018 eiste een actiegroep dat een straatnaam in Rijswijk verandert zo worden. Generaal Spoorlaan is vernoemd naar generaal Simon Spoor, hij werd gezien als een heldhaftige leider die optrad in Nederlands-Indië. Door koningin Wilhelmina werd hij gepromoveerd tot commandeur in de Militaire Willemsorde, dat is de hoogste militaire onderscheiding die je in Nederland kon behalen. Vorig jaar concludeerde een historicus uit onderzoek dat generaal Spoor medeverantwoordelijk was voor het extreme geweld gedurende de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog van 1945 tot en met 1949. De buurtbewoners van de Generaal Spoorlaan zagen geen reden om de straatnaam te willen veranderen. De straatnaam is niet veranderd.

Burgemeester Bootstraat in Hilversum

Een nieuwe weg in Hilversum zou vernoemd worden naar oud-burgermeester Joost Boot (1992-2002). Burgemeester Boot stond bekend als iemand die veel voor de stad betekende. In de tijd dat hij met pensioen was, stond hij ook bekend als een gedreven verdediger van het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Dit laatste zorgde ervoor dat nieuwe buurtbewoners, de PvdA en de SP van mening waren dat deze oud-burgemeester te controversieel was om zijn naam aan een nieuwe straat te geven. De gemeente stelde een onderzoek in naar de geschiedenis van de burgemeester, waaruit bleek dat hij geen gedreven verdediger was van het apartheidsregime. Er werd besloten om de Burgemeester Bootstraat geen nieuwe naam te geven.

Straatnamen met zeehelden in Urk

De partij Hart voor Urk wil in een nieuwe woonwijk straten vernoemen naar zeevaarders die in het verleden een belangrijke rol speelde voor Nederland. Zo ziet de partij Jan Pieterszoon Coen als iemand die Urk aanspreekt, Urk is een zeevarend dorp. De gemeenteraad stemde met de motie in en een groot deel van de inwoners van Urk lijkt het daarmee eens te zijn. Hierover zeggen inwoners van Urk dat iedereen fouten maakt.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met deopenbareruimte.nu