Wilde dieren in Nederland: Toen en Nu

De wolf is teruggekeerd naar Nederland! Nadat al enkele keren een zwervende wolf werd gezien, is inmiddels bevestigd dat de wolf zich weer in Nederland gevestigd heeft. Dit na een langdurige afwezigheid. De wolf is niet het enige wilde dier dat in de afgelopen eeuwen uit Nederland verdwenen is, welke dieren kon men vroeger nog meer in het wild tegenkomen?

De Eland en de bruine beer

Gedurende de afgelopen eeuwen zijn er verschillende wilde dieren verdwenen uit Nederland. Zo liepen er ooit elanden en beren door ons land. Over de eland in Nederland is niet zeer veel bekend, al heeft hij zeker in Nederland geleefd. Een Drentse jachtvergunning uit 1025 noemt het dier, wat betekent dat deze rond die tijd nog in Nederland rondliep. Daarna verdwijnt de eland echter uit beeld.

Meerdere archeologische vondsten tonen aan dat ook de bruine beer ooit in Nederland rondwandelde. Hoewel er nog steeds bruine beren in Europa leven, verdwenen ze rond het jaar 1000 n.C. uit Nederland. Daarna wandelden er af en toe nog beren vanuit Duitsland ons land binnen, maar van een vaste berenpopulatie in Nederland was geen sprake meer. In 2016 zijn er in de Waterleidingduinen bij Amsterdam botten (een bijna complete poot) gevonden van een beer. Deze beer leefde tussen 880 en 970, en was daarmee mogelijk een van de laatste bruinen beren van Nederland.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook!

De wolf in Nederland

De wolf heeft het veel langer volgehouden in Nederland dan de eland of de bruine beer. In de 16de eeuw waren er nog veel wolven in Nederland en rond 1760 was er in Brabant zelfs sprake van een wolvenplaag. Toch is ook de wolf uiteindelijk uit Nederland verdwenen. Over de laatste wolf van Nederland bestaat nogal wat discussie. Meestal wordt echter de wolf die in 1845 werd gedood als de laatste beschouwd. Latere meldingen worden meestal als onbetrouwbaar gezien, al bestaat de mogelijkheid dat er na 1845 zwervende wolven Nederland hebben bezocht.

Dat dat niet onmogelijk is, bleek in 2015. Toen werd er met zekerheid vastgesteld dat er weer een wolf door Nederland liep. Al snel bleek dat er meerdere van zulke 'zwervers' Nederlands grondgebied aandeden. Eerst ging het nog om dieren die alleen waren, maar al snel vestigde een paar wolven zich op de Veluwe. In 2019 werden de eerste welpen geboren waarmee er na 150 jaar weer een roedel wolven in Nederland ontstond.

Invloed van de jacht

Hoewel er verschillende redenen zijn voor het verdwijnen van diersoorten uit Nederland, speelde de jacht een grote rol. De jacht op beren was in de middeleeuws Europa een populaire bezigheid onder de hoogste klassen. De berenjacht was overigens een gevaarlijke onderneming, jagers werden dan ook vergezeld door grote honden.

Wolven veroorzaakten veel schade aan jachtwild en vee. Dit maakte henzelf ook tot prooi. Vooral boeren leden veel schade als hun vee door wolven werd gedood. Alleen al het nemen van maatregelen om vee te beschermen (langer op stal of weiden onder toezicht) was voor de boeren vaak een schadepost. Onderlinge contracten en afspraken konden getroffen boeren helpen, maar er werd ook volop jacht gemaakt op de wolven. Zo bestonden er in de meeste gewesten premieregelingen voor de wolvenjacht. Wie een wolf doodde, kreeg een premie. Een succesvolle jager kon soms ook nabije dorpen langs om overal een premie te ontvangen. Aangezien dergelijke premies soms aanzienlijk waren, was bewijs van het gedode dier vaak vereist.

Naast jacht op individuele wolven bestonden er ook grote wolvenjachten. Tientallen, soms duizenden mensen deden aan deze georganiseerde jachten mee. De eerste van deze jachten werd georganiseerd door op de Veluwe in 1348. Het was meestal een teveel aan wolven die tot dergelijke wolvenjachten leidde.

Toch was het niet alleen de jacht die verdwijning van verschillende soorten veroorzaakte. Het verdwijnen van leefgebied, zoals de vervanging van bossen door landbouwgrond, heeft bijvoorbeeld ook een grote rol gespeeld.

Terugkomst en herintroductie

De wolf is niet het enige dier dat is teruggekeerd in Nederland. Ook de Europese wilde kat is aan het terugkomen in Nederland. In 2017 waren er minimaal veertien wilde katten aanwezig in Zuid-Limburg. Sommige dieren krijgen wat hulp bij hun terugkomst. Zo is de otter, die in 1988 uitstierf in Nederland, in 2002 opnieuw geïntroduceerd. Inmiddels is de populatie groeiende.